Ο Άγιος Γεώργιος είναι ένας από τους πιο αγαπητούς Αγίους στον χριστιανικό κόσμο, και η μνήμη του γιορτάζεται σήμερα. Είναι γνωστός ως Μεγαλομάρτυς και Τροπαιοφόρος. Στην Ελλάδα, υπάρχει σχεδόν σε κάθε περιοχή μια εκκλησία ή ένα εξωκλήσι αφιερωμένο σε αυτόν, ενώ το όνομα Γεώργιος είναι ιδιαίτερα κοινό.
Σύμφωνα με τους συναξαριστές και την Ιερή Παράδοση, ο Γεώργιος γεννήθηκε στη Νικομήδεια της Βιθυνίας γύρω στα 275-281 μ.Χ. Ο πατέρας του, Γερόντιος, προερχόταν από πλούσια οικογένεια της Καππαδοκίας και υπηρέτησε ως στρατιωτικός και Σύγκλητος, ενώ η μητέρα του, Πολυχρονία, καταγόταν από τη Λύδδα της Παλαιστίνης. Αμφότεροι οι γονείς του Γεωργίου είχαν βαπτιστεί χριστιανοί.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, η οικογένεια του Αγίου μετακόμισε στη Λύδδα, τόπο καταγωγής της μητέρας του. Σε νεαρή ηλικία, ο Γεώργιος ακολούθησε στρατιωτική καριέρα και εντάχθηκε στο Ρωμαϊκό Στρατό. Ταχέως ξεχώρισε για τις ικανότητές του και προήχθη σε Τρίβονο από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό, ο οποίος τον ανέβασε στο αξίωμα του Δούκα (διοικητή) και Κόμη (συνταγματάρχη) της αυτοκρατορικής φρουράς.
Το 303 μ.Χ., ο Διοκλητιανός ξεκίνησε αιματηρούς διωγμούς κατά των Χριστιανών. Ο Γεώργιος αρνήθηκε να υπακούσει στις εντολές του αυτοκράτορα και διακήρυξε την πίστη του. Εντύπωση προκάλεσε στον Διοκλητιανό η απροσδόκητη στάση του και διέταξε φρικτά βασανιστήρια ώστε να τον πείσει να απαρνηθεί την πίστη του.
Μετά από φρικτά μαρτύρια, όπως το σχίσιμο των σαρκών του με ειδικό τροχό από μαχαίρια, την ρίψη του σε βραστό ασβέστη και την αναγκαστική χρήση πυρωμένων μεταλλικών παπουτσιών, ο Γεώργιος υπέμεινε με γενναιότητα τα βασανιστήρια και αποκεφαλίστηκε στις 23 Απριλίου 303 στα τείχη της Νικομήδειας. Αυτή η ημερομηνία εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο, εκτός από τις ορθόδοξες εκκλησίες όταν η ημερομηνία αυτή συμπίπτει ή είναι πριν το Πάσχα, οπότε η εορτή μετατίθεται για τη Δευτέρα της Διακαινησίμου.
Το λείψανο του Γεωργίου, καθώς και αυτό της μητέρας του που μαρτύρησε σύντομα μετά, μεταφέρθηκαν και κατετάφησαν στη Λύδδα. Οι Σταυροφόροι αργότερα μετέφεραν τα ιερά λείψανα της Αγίας Πολυχρονίας στη Δύση. Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανέθεσε την κατασκευή ναού πάνω από τον τάφο του Γεωργίου.
Η υποδειγματική καρτερία του κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων του και τα θαύματα που του αποδόθηκαν συνέβαλαν στη μεταστροφή πολλών Ρωμαίων στον Χριστιανισμό, μεταξύ των οποίων και η γυναίκα του Διοκλητιανού, Αλεξάνδρα, που βαφτίστηκε μαζί με τους δούλους της, Απολλώ, Ισαάκιο και Κοδράτο. Η μνήμη τους εορτάζεται στις 21 Απριλίου.
Η φήμη του Άγιου Γεωργίου διαδόθηκε σε όλη την Ανατολή. Ήδη από τον 4ο αιώνα, υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι σε αυτόν στη Συρία, ενώ στην Αίγυπτο χτίστηκαν 40 ναοί και 3 μοναστήρια προς τιμήν του. Στην Κωνσταντινούπολη, αναφέρεται ναός του Γεωργίου από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Εκκλησιαστικοί ποιητές, όπως ο Ρωμανός ο Μελωδός, του αφιέρωσαν θριαμβευτικούς ύμνους, ανακηρύσσοντας τον «Αστέρα πολύφωτον», «Πρώτο Αθλητή της πίστεως» και «Μάρτυρα νικητή», «υπέρμαχο της πίστεως και μεγαλομάρτυρα, του οποίου το όνομα δοξάζεται σε όλη τη γη».
Το απολυτίκιο του Αγίου Γεωργίου
Ως των αιχμαλώτων ελευθερωτής,
και των φτωχών υπερασπιστής,
ασθενούντων ιατρός, βασιλέων υπέρμαχος,
τροπαιοφόρε, μεγαλομάρτυς Γεώργιε,
πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ
σωθήναι τα ψυχάς ημών.
Τα θαύματα που αποδίδονται στον Άγιο είναι πολλά, μερικά εκ των οποίων είναι απίστευτα και παράδοξα. Από τον 9ο αιώνα, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος Α’ είχε καταδικάσει δημοσίως ορισμένα από αυτά ως «τερατώδεις λήρους» και «φλυαρίας ανάμεστα». Το πιο γνωστό θαύμα του είναι η Δρακοκτονία, που ωστόσο προϋπήρχε ως μύθος. Σύμφωνα με την παράδοση, γύρω από την Κυρήνη, μια περιοχή της σημερινής Λιβύης, υπήρχε ένας δράκος που φύλαγε μια πηγή και εμπόδιζε την ύδρευση του χωριού, θυσιάζοντας τους περαστικούς.
Για να εξευμενίσουν τον δράκο, οι κάτοικοι του χωριού έδιναν καθημερινά ένα παιδί ως τροφή, το οποίο επιλέγονταν με κλήρο. Ο Θεός, βλέποντας την κατάσταση, έστειλε τον Άγιο Γεώργιο, όταν το θηρίο ετοιμαζόταν να καταβροχθίσει την κόρη του τοπικού άρχοντα. Ο Άγιος, μετά από μια σφοδρή μονομαχία, σκότωσε τον δράκο και έσωσε την κοπέλα. Ο πατέρας της, καθώς και όλοι οι ειδωλολάτρες κάτοικοι του χωριού, βαπτίστηκαν Χριστιανοί.
Το θαύμα αυτό αποδίδεται στην επιβίωση ενός αρχαίου εθίμου που σχετίζεται με ανθρωποθυσίες στους δαίμονες που ορμούσαν σε πηγές. Ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης το θεωρεί αναβίωση του μύθου του Περσέα, ο οποίος έσωσε την Ανδρομέδα από ένα τέρας. Η Δρακοκτονία δεν αναφέρεται στους αρχαίους Βίους του Αγίου, γι’ αυτό και μέχρι τον 12ο αιώνα, η εκκλησιαστική εικονογραφία τον παρουσιάζει πεζό, αντί για τον λευκό ίππο με τον οποίο αρχικά εικονιζόταν.
Ο Άγιος Γεώργιος έχει εξέχουσα θέση στο λαϊκό εορτολόγιο. Οι εορτές του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου) και του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου) θεωρούνταν προηγουμένως χρονικά σημεία ενδεικτικά των αγροτικών και ποιμενικών συμφωνιών (προσλήψεις βοσκών, καλλιέργεια κτημάτων, κ.ά.), καθώς διαχωρίζουν το χρόνο σε δύο εξαμηνίες. Οι γιορτές εν μέσω της πασχαλινής περιόδου γίνονται αφορμή για πανηγυρισμούς στα εξωκλήσια και τις στάνες των κτηνοτρόφων, με προσφορές γαλακτοκομικών στους επισκέπτες και ζωοθυσίες προς τιμήν του Αγίου.
Ο Μεγαλομάρτυς Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος είναι ο προστάτης-Άγιος: της Αγγλίας, των χριστιανών της Παλαιστίνης, της Βηρυτού, της Γεωργίας, του βουλγαρικού Στρατού, της Καταλανίας, του Ελληνικού Πεζικού, καθώς και διαφόρων άλλων ενώσεων και οργανώσεων.
Έθιμα
Στο Όλβιο Ξάνθης αναβιώνει το έθιμο των πεχλιβάνηδων. Νεαροί παλαιστές (πεχλιβάνηδες), φορώντας δερμάτινα παντελόνια και αλειμμένοι με λάδι, συμμετέχουν σε μια ελληνορρωμαϊκή πάλη. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα ρίξει τον αντίπαλό του πλάτη ή θα του κατεβάσει το παντελόνι, ως αναπαράσταση της μάχης του Αγίου Γεωργίου με τον δράκο, μια παράδοση που οι πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη φέρουν στην Ελλάδα.
Το έθιμο των πεχλιβάνηδων αναβιώνει και στην Ανθή Σερρών, με ρίζες που χρονολογούνται από την εποχή της τουρκοκρατίας, όταν οι ντόπιοι παλαιστές πάλευαν με τους Τούρκους παίρνοντας την ευλογία του Αγίου.
Στο Νέο Σούλι Σερρών πραγματοποιείται η αναπαράσταση της νίκης του Αγίου Γεωργίου επί του δράκου από νέους του χωριού, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου κάθε χρόνο, ακολουθούμενη από εορταστικές εκδηλώσεις με χορούς, κρασί και παραδοσιακά φαγητά.
Η Αράχωβα Βοιωτίας τιμά τη μνήμη του προστάτη της με τριήμερες εκδηλώσεις που ονομάζουν «Πανηγυράκι», περιλαμβάνοντας παραδοσιακά αγωνίσματα, χορούς και μουσική, με τη συνοδεία νέων με παραδοσιακές ενδυμασίες κατά τη διάρκεια της περιφοράς της εικόνας του Αγίου Γεωργίου.
Στην Ασή Γωνιά Χανίων, οι κτηνοτρόφοι συγκεντρώνονται με τα κοπάδια τους στην εκκλησία του Άη-Γιώργη για να λάβουν την ευλογία του, ενώ τα ζώα τους, στολισμένα με κουδούνια, μαντρώνονται και αρμέγονται.
Στο Καστράκι Καλαμπάκας αναβιώνει το έθιμο των μαντηλιών, με επίκεντρο το ξωκλήσι του Άη Γιώργη του Μαντηλά.
Στην Αρναία Χαλκιδικής αναβιώνει το έθιμο του δημόσιου ζυγίσματος των κατοίκων, όπου στήνεται παραδοσιακό καντάρι στον κεντρικό πλάτανο της πλατείας, με έπαθλα για τον πιο λεπτό και τον πιο εύσωμο κάτοικο.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας διοργανώνονται αυτοσχέδιες ιπποδρομίες προς τιμήν του Αγίου, όπως σε Καλλιόπη Λήμνου, Φιλιατρά, Πλατύ Μεσσηνίας, Άγιο Γεώργιο Μεσολογγίου και Συκιά Χαλκιδικής.
Στους Νέους Επιβάτες Θεσσαλονίκης, το έθιμο Κοσί αναβιώνει τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου (12 Μαΐου 2024) προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου, με αγώνες δρόμου και βράβευση συμμετεχόντων, περιλαμβάνοντας και γυναίκες, καθώς το έθιμο προέρχεται από πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Το δρώμενο έχει καταγραφεί στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας.
