Δεν εκδηλώθηκε το σοκ στην αγορά πετρελαίου που είχαν προειδοποιήσει οι αναλυτές χθες το πρωί της Δευτέρας. Οι τιμές του μπρεντ ανήλθαν προσωρινά πάνω από τα 79 δολάρια το βαρέλι, αλλά η αναμενόμενη «έκρηξη» αποφεύχθηκε.
Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι επενδυτές έχουν συνηθίσει σε συνεχείς ανατροπές στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, ή στην πεποίθησή τους ότι η Τεχεράνη δεν θα χρησιμοποιήσει το πιο ισχυρό όπλο της εάν αυτό δεν είναι σε βάρος της ίδιας. Ας δούμε, λοιπόν, τι έχει συμβεί, ποιες είναι οι εναλλακτικές δυνατότητες και ποια είναι τα διδάγματα από την ιστορία σχετικά με την πιθανότητα εφαρμογής τους.
Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να συμμετάσχει σε επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων μέσω αεροπορικών επιδρομών προκάλεσε ανησυχία στις ενεργειακές αγορές. Για τρίτη φορά τις τελευταίες ημέρες, ο φόβος ότι η Τεχεράνη θα μπορούσε να επηρεάσει τη ροή πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή έχει επανέλθει, φέρνοντας πίσω το φάντασμα του «πετρελαϊκού Αρμαγεδδώνα» στα Στενά του Ορμούζ.
Αυτός ο βιότοπος αποτελεί τον διακυβερνητικό διάδρομο του 20% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Κάθε ένταση στην περιοχή φέρνει άμεσα επιπτώσεις στο παγκόσμιο επενδυτικό ρίσκο, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στις τιμές: το Brent έχει αυξηθεί κατά 10% από τις 13 Ιουνίου. Ωστόσο, κάτω από τον πανικό, αρκετοί ειδικοί τονίζουν ένα σημαντικό δεδομένο: ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές, το Στενό του Ορμούζ δεν έχει «κλείσει» ποτέ.
Δυνάμεις και πραγματικότητες
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν διαθέτει στρατιωτικά μέσα για να προκαλέσει σοβαρές αναταραχές: μπορεί να χρησιμοποιήσει νάρκες, να αναπτύξει ταχύπλοα του στρατού της ή να επιχειρήσει κατάληψη πλοίων, όπως έκανε με το δεξαμενόπλοιο Advantage Sweet το 2023. Ωστόσο, όπως δείχνει η ιστορία, τέτοιες κινήσεις συναντούν σχεδόν πάντα άμεσες και ισχυρές στρατιωτικές αντιδράσεις από τις ΗΠΑ, όπως επισημαίνει το Reuters.
Το παράδειγμα του πολέμου Ιράν–Ιράκ τη δεκαετία του ’80, γνωστού και ως «Tanker Wars», αποδεικνύει πόσο περιορισμένες είναι στην πράξη οι δυνατότητες μιας μακροχρόνιας ναυτικής αποσταθεροποίησης. Τότε, οι επιθέσεις σε πλοία προκάλεσαν την παρέμβαση του αμερικανικού ναυτικού (Operation Earnest Will), γεγονός που οδήγησε σε έκτακτα μέτρα προστασίας για την ασφαλή μεταφορά προϊόντων πετρελαίου. Η κρίση ολοκληρώθηκε με την κατάρριψη της πτήσης Iran Air 655 από αμερικανικό πολεμικό πλοίο – μια τραγική συγκυρία που αναδεικνύει πόσο γρήγορα μπορεί να κλιμακωθεί η ένταση, αλλά και πόσο άμεσα οι ΗΠΑ επιβάλλουν τον έλεγχο στην περιοχή.
Διδάγματα από την ιστορία
Ακόμα και στις πιο τεταμένες κρίσεις, όπως η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το 1991, οι συνέπειες ήταν σοβαρές αλλά σύντομες: το πετρέλαιο τύπου Brent υπερδιπλασιάστηκε στα 40 δολάρια, για να επιστρέψει σχεδόν στα προπολεμικά επίπεδα μέσα σε τρεις μήνες με την εκκίνηση της επιχείρησης Desert Storm.
Αυτό το μοτίβο φαίνεται να επαναλαμβάνεται. Οι επενδυτές σχεδόν πάντα προεξοφλούν το χειρότερο, ωστόσο η ικανότητα του Ιράν να προκαλέσει μόνιμη ζημιά στην καρδιά της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας πετρελαίου παραμένει περιορισμένη. Η εξίσωση είναι απλή: κάθε προσπάθεια εκτροχιασμού θα οδηγήσει σε άμεση επέμβαση από τη Δύση, κυρίως τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Φόβος, αλλά όχι πανικός
Ο κίνδυνος δεν είναι φανταστικός, και η ένταση είναι πραγματική, αναγνωρίζει το Reuters. Ωστόσο, όπως τονίζουν οι αναλυτές, ο προφητικός «Αρμαγεδδών» του πετρελαίου στα Στενά του Ορμούζ είναι περισσότερο προϊόν του φόβου παρά ρεαλιστικό σενάριο. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυόμαστε.
Το Ιράν μπορεί να αντιδράσει με πιο πολιτικούς ή ασύμμετρους τρόπους, χωρίς να επηρεάσει άμεσα την καρδιά του διεθνούς εμπορίου.
