Η επίθεση του Ισραήλ σε ιρανικές στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις, καθώς και οι σφοδρές αντιδράσεις από την Τεχεράνη, σηματοδοτούν την αρχή μιας νέας, εξαιρετικά τεταμένης φάσης στη Μέση Ανατολή — και επαναφέρουν στο προσκήνιο τον πλέον κρίσιμο παράγοντα κινδύνου για τις αγορές: το πετρέλαιο.
Η τιμή του πετρελαίου Brent έχει ξεπεράσει τα 78 δολάρια το βαρέλι, με το αμερικανικό WTI να φτάνει τα 77 δολάρια. Ανάλογα ανέρχονται και οι τιμές του χρυσού και του δολαρίου, που είδαν ξανά ενδιαφέρον από επενδυτές, ενώ οι αγορές μετοχών παρουσιάζουν ελεγχόμενες απώλειες.
Οι αναλυτές της Lazard Geopolitical Advisory εξετάζουν πέντε βασικά σενάρια για την εξέλιξη της κρίσης και τις επιπτώσεις της στις αγορές, την παγκόσμια οικονομία και, επομένως, στην τσέπη μας.
Το βασικό σενάριο: Άμεση σύγκρουση Ιράν–Ισραήλ
Στην επικρατούσα εκδοχή, η ιρανική απάντηση στην ισραηλινή επίθεση περιορίζεται σε άμεσες επιθέσεις κατά ισραηλινών στόχων. Η τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 10–20 δολάρια ανά βαρέλι, με αντίκτυπο στο κόστος ενέργειας και προϊόντων στη Μέση Ανατολή.
Η ρητορική είναι ήδη σφοδρή: ο Νετανιάχου δήλωσε ότι οι ισραηλινές επιθέσεις θα συνεχιστούν «για όσο χρειαστεί», ενώ ο Τραμπ προειδοποιεί ότι οι επόμενες επιθέσεις θα είναι «ακόμη πιο σφοδρές».
Μια αύξηση της τιμής του πετρελαίου κατά 20 δολάρια το βαρέλι σημαίνει σημαντική διαφορά στην τιμή της βενζίνης και αύξηση τιμών για αρκετά προϊόντα που επηρεάζονται από το κόστος μεταφοράς και καυσίμων.
Σενάριο 2: Επίθεση σε αμερικανικούς στόχους
Αν το Ιράν επιλέξει να πλήξει αμερικανικούς στρατιωτικούς ή διπλωματικούς στόχους στη Μέση Ανατολή, η τιμή του πετρελαίου μπορεί να προσεγγίσει τα 90 δολάρια. Αυτό το σενάριο φέρνει μεσαίο έως υψηλό κίνδυνο για τις παγκόσμιες αγορές, σύμφωνα με τη Lazard.
Σενάριο 3: Επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές στον Κόλπο
Μια πιο ανησυχητική εκδοχή θα ήταν μια ιρανική επίθεση σε πετρελαϊκές και φυσικές υποδομές στον Περσικό Κόλπο. Αν χαθούν 1,7 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως από το Ιράν —ποσότητα που αντιστοιχεί στο 1,6% της παγκόσμιας προσφοράς— η τιμή μπορεί να εκτοξευθεί στα 105 δολάρια. Η δυνατότητα κάλυψης του κενού από τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ είναι αβεβαία, δεδομένου ότι διαθέτουν 3–4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως εφεδρικής παραγωγής, αλλά ενδέχεται να προτιμήσουν να μη φανεί ότι υποστηρίζουν το Ισραήλ.
Σενάριο 4: Κλείσιμο Στενών του Ορμούζ
Το πιο ακραίο —αλλά πια όχι ακατανόητο— σενάριο είναι το μπλοκάρισμα των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν. Από εκεί διέρχεται το 30% της παγκόσμιας θαλάσσιας πετρελαϊκής προμήθειας και το 20% του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Αναλυτές της Goldman Sachs προειδοποιούν ότι μια τέτοια εξέλιξη θα σπρώξει την τιμή του Brent πάνω από τα 100 δολάρια, ενώ η JPMorgan εκτιμά ότι μπορεί να φτάσει τα 120 δολάρια, προκαλώντας εκρηκτικό πληθωρισμό και σοβαρές διαταραχές στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Ιρανός βουλευτής επιβεβαίωσε ότι το σενάριο αυτό εξετάζεται σοβαρά. Ωστόσο, εάν υλοποιηθεί αυτή η στρατηγική, πιθανόν το Ιράν να αντιμετωπίσει και αυτό σοβαρές συνέπειες, καθώς ο στενός αυτός διάδρομος είναι κρίσιμος και γι’ αυτό.
Σενάριο 5: Ελεγχόμενες αντιδράσεις
Ακόμη και με την ένταση, οι αγορές δεν προεξοφλούν γενικευμένη καταστροφή. Οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν σε επίπεδα που είχαμε δει και τον Ιανουάριο, ο δείκτης S&P αποτυπώνει ελεγχόμενες απώλειες, ενώ το δολάριο λειτουργεί ως ασφαλές καταφύγιο. Αντίθετα, οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων καταγράφουν άνοδο, γεγονός που υποδηλώνει φόβο ότι η αύξηση του κόστους ενέργειας θα αυξήσει την αναβλητικότητα στις καθυστερήσεις επιτοκίων από τη Fed.
Όπως σημειώνει ο Mark Dowding της BlueBay Fixed Income, «ο κύριος μηχανισμός μετάδοσης του γεωπολιτικού κινδύνου είναι οι τιμές του πετρελαίου — και αυτός θα παραμείνει ελεγχόμενος εφόσον δεν υπάρξει δραματική κλιμάκωση από το Ιράν».
Η απειλή του στασιμοπληθωρισμού επιστρέφει;
Οι αναλυτές συγκρίνουν την τρέχουσα κατάσταση με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία: το σοκ στις τιμές ενέργειας επηρέασε την παγκόσμια ανάπτυξη και προκάλεσε επιπλέον κύμα πληθωρισμού, αναγκάζοντας τις κεντρικές τράπεζες να προχωρήσουν σε πιο επιθετικές πολιτικές. Αν οι επιθέσεις συνεχιστούν χωρίς να οδηγήσουν σε γενικευμένο πόλεμο, τότε μια απώλεια 600.000 βαρελιών ημερησίως μπορεί να περιορίσει τις αυξήσεις τιμών σε 5-10 δολάρια. Ωστόσο, αν το Ιράν επιλέξει να κλιμακώσει τη σύγκρουση, τότε οι επιπτώσεις θα είναι παγκόσμιες. Οι ασφαλιστικές καλύψεις για μεταφορές αυξάνονται, η παράκαμψη της Ερυθράς Θάλασσας μέσω Αφρικής αυξάνει τα κόστη κατά 1 εκατομμύριο δολάρια ανά πλοίο, και οι επιπτώσεις αγγίζουν ευρύτερα τον βιομηχανικό τομέα από τα πλαστικά μέχρι τις αερομεταφορές.
Η Μέση Ανατολή επανέρχεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ρίσκου σε μια περίοδο εύθραυστης παγκόσμιας ισορροπίας. Οι επενδυτές, αν και προς το παρόν δεν έχουν πανικοβληθεί, δεν μπορούν πια να παραβλέψουν την πιθανότητα ενός γεωπολιτικού σοκ που θα μπορούσε να αναταράξει τις αγορές, να πυροδοτήσει νέα κύματα πληθωρισμού και να επαναφέρει την απειλή του στασιμοπληθωρισμού.
