Μπορεί το Χάρβαρντ να χάσει τη θέση του; Ιστορικά διδάγματα για το πώς μπορούν να καταρρεύσουν τα πανεπιστήμια.
Ο Ουίλιαμ Κέρμπι, καθηγητής στην έδρα Κινεζικών Σπουδών Chang του Χάρβαρντ, αναλύει τη ρήξη του Τραμπ με το διάσημο ίδρυμα της Βοστώνης.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στη Boston Globe (1η Ιουνίου) και αργότερα στο Harvard Magazine με τίτλο This is How Universities Die.
Το 1910, τα γερμανικά πανεπιστήμια ήταν παγκοσμίως περιζήτητα. Εκείνη την εποχή, ήταν το κέντρο επιστημονικής έρευνας, όχι μόνο στις φυσικές επιστήμες αλλά και σε άλλες ανθρωπιστικές σπουδές. Το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, που γιόρταζε τη εκατονταετία του, θεωρούνταν το Χάρβαρντ της εποχής. Οι αμερικανικοί θεσμοί όπως το Τζον Χόπκινς και το Σικάγο είχαν επηρεαστεί από το «μοντέλο του Βερολίνου».
Η πρωτογενής έρευνα είχε μεγαλύτερη σημασία από την απλή μετάδοση γνώσεων, με καθηγητές και φοιτητές να μαθαίνουν μαζί. Παρόλο που χρηματοδοτούνταν από το κράτος, οι επιλογές διδασκαλίας και περιεχομένου ήταν αποκλειστικές αποφάσεις των πανεπιστημίων.
Αν υπήρχαν πανεπιστημιακές κατατάξεις, το 1910, ίσως οκτώ από τα δέκα κορυφαία ιδρύματα παγκοσμίως να ήταν γερμανικά, συνοδευόμενα μόνο από την Οξφόρδη και το Κέιμπριτζ.
Μέχρι το 1932, το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου θεωρούνταν ο πιο εμβληματικός χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δύο χρόνια αργότερα, το 1934, κατέρρευσε τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.
Από έθνος στοχαστών σε έθνος δημίων
Η Γερμανία μετατράπηκε από χώρα «ποιητών και στοχαστών» σε «δικαστών και δημίων», χάνοντας τη θέση της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο αντίκτυπος του ναζιστικού καθεστώτος έγινε εμφανής το 1933, όταν μέλη της Γερμανικής Φοιτητικής Ένωσης έκαψαν δημόσια βιβλία.
Γρήγορα, το ναζιστικό καθεστώς καθάρισε τα πανεπιστήμια από «μη Άριες» και «αντιφρονούντες». Πολλοί ακαδημαϊκοί έφυγαν, οδηγώντας σε μια ιστορική μετανάστευση προς τις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Τα πανεπιστήμια έχασαν την αυτονομία τους και το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου απέρριψε τις παραδόσεις του.
Στο Βερολίνο, η κομμουνιστική αρχή ακολούθησε αυτήν τη διαδικασία μέχρι το 1990, με κάθε αλλαγή να συνοδεύεται από εκκαθάριση του διδακτικού προσωπικού.
Το 2010, κατά την 200ή επέτειο του πανεπιστημίου, ο πρόεδρός του παρατήρησε: «Κανείς πλέον δεν θεωρεί αυτό το πανεπιστήμιο πρότυπο.» Σήμερα, το Πανεπιστήμιο Χούμπολτ δεν είναι ούτε το καλύτερο στη Γερμανία.
Πεκίνο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Κίνα δημιούργησε ένα σύστημα κορυφαίων πανεπιστημίων, όπως το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και το Εθνικό Κεντρικό Πανεπιστήμιο. Το Τσινγκχουά, που ιδρύθηκε το 1911, εξελίχθηκε σε κορυφαίο ερευνητικό ιδρυμα και επέζησε έναντι πολλών προκλήσεων, διατηρώντας τις ακαδημαϊκές αξίες του.
Θάνατος με σταλινική συνταγή
Οι μεταρρυθμίσεις του 1949 υπό τον κομμουνισμό κατέστρεψαν αυτές τις δεσμεύσεις, καθώς τα πανεπιστήμια αναδιάρθρωναν την εκπαιδευτική τους δομή με σοβιετικά πρότυπα.
Αυτό οδήγησε σε πολιτικοποίηση και σχεδόν πλήρη καταστροφή του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης.
Αφού άνοιξε και πάλι το 1978, το Τσινγκχουά επανέκτησε τον τίτλο του κορυφαίου ερευνητικού ιδρύματος το 2011.
Βοστώνη. Το Χάρβαρντ ιδρύθηκε το 1636 και δεν υπήρξε απλώς το δημιούργημα ενός ανθρώπου, αλλά και της κοινότητας. Παρά τη μακρά ιστορία, διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της αμερικανικής ταυτότητας.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Χάρβαρντ αφιερώθηκε στην πολεμική προσπάθεια, ανάπτυξη τεχνολογιών, και στρατιωτική υπηρεσία. Μετά τον πόλεμο, εισήγαγε προγράμματα για την εκπαίδευση σε ελεύθερη κοινωνία.
Σήμερα, το Χάρβαρντ είναι κορυφαίο ερευνητικό πανεπιστήμιο, με διεθνή φήμη, αλλά αντιμετωπίζει προκλήσεις. Ορισμένες πολιτείες έχουν αποεπενδύσει από την τριτοβάθμια εκπαίδευση από το 2008, και το Χάρβαρντ είναι στόχος πολιτικών αντιπαραθέσεων.
Η σημερινή επίθεση κατά του Χάρβαρντ, έστω και λιγότερο βίαια από παρόμοιες ιστορικά, είναι επικίνδυνη, καθώς επιδιώκει να πλήξει τις ακαδημαϊκές ελευθερίες.
Ευτυχώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν τη νομική ανεξαρτησία και ένα πανεπιστήμιο όπως το Χάρβαρντ, που μπορεί να αντισταθεί. Αν αποτύχει, θα δούμε την παρακμή του ακαδημαϊκού τομέα. Η ιστορία δείχνει ότι τα πανεπιστήμια μπορεί να πεθάνουν και τα έθνη να παρακμάσουν.
Επιμέλεια: Γιάννης Δοδόπουλος
