Είναι Κυριακή και βρίσκομαι στο αεροδρόμιο της Βιέννης. Στα εστιατόρια και τις καφετέριες, εκατοντάδες ταξιδιώτες περιμένουν τις πτήσεις τους, απολαμβάνοντας σνακ. Τα ψυγεία είναι γεμάτα με πλαστικά μπουκάλια, ενώ τα ράφια αδειάζουν και ξαναγεμίζουν, όπως και οι κάδοι απορριμμάτων.
Δίπλα από τις καφετέριες, μια ουρά έχει σχηματιστεί και κινείται αργά. Δεν απαριθμεί πάνω από 10 άτομα, αλλά κατά διαστήματα προστίθενται άνδρες, γυναίκες, νέοι και ηλικιωμένοι, Ευρωπαίοι και Ασιάτες. Η ιδιαιτερότητα αυτής της ουράς είναι ο λόγος που βρίσκονται εδώ: στο τέλος της, υπάρχει μια πηγή νερού, όπου θα ξαναγεμίσουν μπουκάλια και παγούρια πολλαπλών χρήσεων. Ίσως να γνωρίζουν κάτι που οι άλλοι αγνοούν, όπως ότι η παγκόσμια παραγωγή πλαστικών φτάνει τα 400 εκατομμύρια τόνους ετησίως, με σχεδόν 600 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια νερού να καταλήγουν στις ακτές και θάλασσες. Το 2021, οι πολίτες της ΕΕ πέταξαν κατά μέσο όρο 36,1 κιλά πλαστικών απορριμμάτων το καθένα, με την παραγωγή πλαστικών να αυξάνεται κατά 29% τα τελευταία 10 χρόνια. Περίπου 22 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στο έδαφος, τα ποτάμια και τους ωκεανούς, και η διαρροή πλαστικού αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2060. Το 2021, οι εξαγωγές αποβλήτων της ΕΕ προς χώρες όπως η Τουρκία, η Ινδία και η Αίγυπτος ανήλθαν σε 33 εκατομμύρια τόνους, πολλά εκ των οποίων είναι πλαστικά απορρίμματα.
Το πρόβλημα των πλαστικών δεν περιορίζεται μόνο στα απορρίμματα. Το 2019, η παραγωγή και μετατροπή πλαστικών προερχόμενα από ορυκτά καύσιμα προκάλεσε 1,8 δισεκατομμύρια τόνους εκπομπών αερίων θερμοκηπίου – 3,4% των παγκόσμιων εκπομπών. Έως το 2060, αυτές οι εκπομπές αναμένονται να ξεπεράσουν τα 4,3 δισεκατομμύρια τόνους. Αυτή η κατάσταση συμβάλλει στην αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, που έχει φτάσει τα 424,61 ppm, υπερβαίνοντας το ασφαλές όριο των 350 ppm, σύμφωνα με τους ειδικούς. Αν και οι μη χρησιμοποιημένα μπουκάλια από την ουρά του ψύκτη φαίνονται σαν σταγόνα στον ωκεανό, η συμβολή των αερομεταφορών στο 2-3% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 είναι επίσης ανησυχητική.
Στο πρόσφατο Συνέδριο του Συλλόγου Αποφοίτων του Κολλεγίου Αθηνών, συμμετείχα σε μια παρουσίαση με τίτλο “Περιβάλλον, Κλιματική Αλλαγή και Ενέργεια: Προκλήσεις και Αντιφάσεις”. Μαθητές παρουσίασαν το οικολογικό τους αποτύπωμα χρησιμοποιώντας το εργαλείο υπολογισμού της ιστοσελίδας pslifestyle.gr. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαρδιωτικά: με τον ευρωπαϊκό στόχο στα 2500 kgCO2e μέχρι το 2030 και μηδενικές εκπομπές μέχρι το 2050, ο μέσος όρος στην Ελλάδα είναι 7300 kgCO2e, ενώ οι μαθητές του Κολλεγίου έχουν μέσο όρο 17808 kgCO2e. Έκανα και εγώ τον υπολογισμό, με απογοητευτικά αλλά και ενθαρρυντικά αποτελέσματα: το 85% του δικού μου αποτυπώματος αφορούσε μετακινήσεις, κυρίως αεροπορικά ταξίδια. Ωστόσο, κατάλαβα ότι με μειωμένα ταξίδια και μικρές αλλαγές σε μια ήδη vegan διατροφή, θα μπορούσα να μειώσω το αποτύπωμά μου στα 3000 kgCO2e, κοντά στους ευρωπαϊκούς στόχους.
Υπάρχει λόγος; Ασφαλώς! Όπως σε κάθε απόλαυση, έρχεται η «λυπητερή», και στην Ελλάδα καλούμαστε να συνειδητοποιήσουμε ότι το γλεντι τελειώνει και καλούμαστε να αναλάβουμε ευθύνες, ανεξαρτήτως του πόσο μικρή θεωρούμε τη χώρα μας. Αυτό περιλαμβάνει έργα απορρόφησης εκπομπών CO2, όπως το σχέδιο αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στον Κόλπο της Καβάλας. Με 70,000 κατοίκους και πάνω από 1 εκατομμύριο τουρίστες ετησίως, που υποστηρίζουν πάνω από 1000 επιχειρήσεις, η Καβάλα κατατάσσεται δεύτερη μετά τη Θεσσαλονίκη στα έσοδα του τουρισμού. Έτσι, δεν είναι έκπληξη η αντίσταση της τοπικής κοινωνίας σε ένα έργο με περιβαλλοντικό ρίσκο. Ο στόχος είναι η αποθήκευση 1 έως 3 εκατ. τόνων CO2 ετησίως στον Κόλπο της Καβάλας για 25 χρόνια, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις για την τοπική κοινωνία και την οικονομία, καθώς και την περιβαλλοντική επιβάρυνση από πιθανές διαρροές ή σεισμούς.
Στο παρελθόν, οι κάτοικοι διαμαρτύρονταν για τις χωματερές και τα ΧΥΤΑ. Σήμερα, η αντίσταση επικεντρώνεται στην αποθήκευση CO2 και πιθανόν αύριο στις πυρηνικές εγκαταστάσεις. Όσο η κατανάλωση αυξάνεται, το πεδίο εφαρμογής των νέων τεχνολογιών επεκτείνεται, μαζί με τους περιβαλλοντικούς κινδύνους. Ενδέχεται να ανακαλύψουμε ότι οι επιπτώσεις τους πλησιάζουν όλο και περισσότερο τη δική μας καθημερινότητα.
Αναμφίβολα, αυτή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, δεν έχουμε πολλά να γιορτάσουμε. Αντίθετα, έχουμε λόγους να ανησυχούμε για τις αυξανόμενες απαιτήσεις που εντείνουν την κλιματική κρίση. Αυτή η ημέρα μπορεί να είναι μια ευκαιρία να σκεφτούμε τις προκλήσεις που έρχονται και πώς αυτές επηρεάζουν τη τοπική κοινωνία – ίσως και εμάς. Σίγουρα, οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν θα σταματήσουν αν δεν μειωθεί το υπερβολικό καταναλωτικό πρότυπο που μας χαρακτηρίζει. Εν ολίγοις, η λύση είναι στα χέρια μας και αυτό μπορεί να μας δώσει ελπίδα στην φετινή Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.
* Ο Ηλίας Μεσσίνας είναι αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και συγγραφέας έργων για τον αειφορικό σχεδιασμό και την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι επίσης ιδρυτής του Ecoweek.
