Πόσα χρήματα πρέπει να έχει αποταμιεύσει κάποιος έως την ηλικία της μεσότητας;
Αυτή είναι μια ερώτηση που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, καθώς η αστάθεια στα ασφαλιστικά συστήματα, οι αλλαγές στην αγορά εργασίας και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής καθιστούν τη χρηματοοικονομική αυτονομία μετά τα 50 πιο κρίσιμη από ποτέ.
Οι αναλυτές της Fidelity Investments, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες χρηματοοικονομικού σχεδιασμού στις ΗΠΑ, προτείνουν ότι, έως την ηλικία των 50, θα πρέπει να έχεις αποθηκεύσει περίπου 6 φορές τον ετήσιο καθαρό σου μισθό.
Για παράδειγμα, αν το ετήσιο εισόδημα κάποιου είναι 20.000 ευρώ, θα πρέπει να έχει αποταμιεύσει περίπου 120.000 ευρώ σε αποταμιεύσεις, επενδύσεις και συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς. Οι επενδύσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν και μια κατοικία ή άλλο ακίνητο, εφόσον έχει αποπληρωθεί πλήρως.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του CNBC, αυτά τα ποσά δεν είναι τυχαία – προκύπτουν από υπολογισμούς που εξετάζουν το πότε σκοπεύει κάποιος να συνταξιοδοτηθεί, τη διάρκεια ζωής του και το επίπεδο ζωής που επιθυμεί να διατηρήσει. Η Fidelity προσφέρει και έναν αναλυτικό οδηγό:
Αν και αυτά τα νούμερα αφορούν κυρίως το αμερικανικό ασφαλιστικό και φορολογικό πλαίσιο, η λογική τους έχει παγκόσμια αξία: η ασφάλεια της σύνταξης δεν μπορεί να εξαρτάται αποκλειστικά από το κράτος. Η ευθύνη βαραίνει ολοένα και περισσότερο τον ίδιο τον εργαζόμενο.
Το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης
Σύμφωνα με τα στοιχεία του OECD Pensions at a Glance 2023, το ποσοστό αναπλήρωσης σύνταξης (δηλαδή η σύγκριση της σύνταξης με τον τελευταίο μισθό) έχει μειωθεί σε πολλές χώρες.
Για την Ελλάδα, το ποσοστό αυτό είναι σήμερα κάτω από το 60%, ενώ στην Ιταλία, τη Γαλλία και τη Γερμανία κυμαίνεται σε παρόμοια ή και χαμηλότερα επίπεδα.
Αυτό σημαίνει ότι η σύνταξη δεν επαρκεί για τη διατήρηση του ίδιου επιπέδου ζωής χωρίς επιπλέον αποταμιεύσεις ή επενδύσεις.
Η πραγματικότητα των αριθμών
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Transamerica Center for Retirement Studies, λιγότερο από το 30% των ατόμων ηλικίας 50–59 ετών στις ΗΠΑ έχει αποταμιεύσει το προτεινόμενο ποσό.
Στην Ευρώπη, η κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική, αφού η αποταμίευση για σύνταξη δεν είναι τόσο διαδεδομένη όσο στις ΗΠΑ, όπου οι ιδιωτικοί συνταξιοδοτικοί λογαριασμοί (401(k), IRA) είναι πολύ πιο διαρθρωμένοι.
Μια έρευνα της Eurostat δείχνει ότι στην Ελλάδα, το 2022 μόλις το 9% των ατόμων ηλικίας 45–54 ετών δήλωσαν ότι διαθέτουν επενδυτικά προϊόντα ή ατομικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Το ποσοστό αυτό είναι το χαμηλότερο στην Ευρωζώνη, καθώς οι ασφαλιστικές εισφορές για το δημόσιο σύστημα είναι υψηλές, κάτι που περιορίζει την «επένδυση» σε αυτό, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα είναι εξαιρετικά περιορισμένο.
Ρεαλιστικοί στόχοι και η ψυχολογία της αποταμίευσης
Το ερώτημα δεν αφορά μόνο το «πόσα», αλλά και πώς μπορεί κάποιος να φτάσει σε αυτά τα ποσά. Όπως τονίζεται σε πρόσφατη ανάλυση της Bloomberg, το σημαντικότερο στοιχείο δεν είναι το ποσό που αποταμιεύεις κάθε μήνα, αλλά η συνέπεια και η κατανόηση της έννοιας του σύνθετου επιτοκίου.
Όσο νωρίτερα αρχίσει κανείς, τόσο πιο εύκολη γίνεται η διαδικασία. Κάποιος που ξεκινά στα 25 και αποταμιεύει μόνο 200 ευρώ τον μήνα με μέση απόδοση 5% μπορεί να έχει συγκεντρώσει πάνω από 150.000 ευρώ στα 50.
Η ψυχολογική διάσταση είναι επίσης πολύ σημαντική. Όπως αναφέρει το Harvard Business Review, οι άνθρωποι συχνά υποτιμούν το μέλλον και υπερεκτιμούν τις σημερινές τους ανάγκες. Αυτός ο «χρονικός εγωισμός» είναι η βασική αιτία που τόσοι λίγοι πλησιάζουν τους στόχους αποταμίευσης που προτείνουν οι ειδικοί.
Ποτέ δεν είναι αργά
Μέχρι τα 50, μπορεί να μην έχει φτάσει κανείς στον «μαγικό αριθμό» των έξι ετήσιων μισθών — ωστόσο είναι κρίσιμο να γνωρίζεις πού βρίσκεσαι και πού θέλεις να φτάσεις. Αν φτάσεις σε αυτή την ηλικία χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο αποταμίευσης, δεν είναι αργά για να ξεκινήσεις. Ωστόσο, κάθε χρόνος καθυστέρησης καθιστά το ταξίδι πιο δύσκολο.
Διότι, όπως λέει ο Warren Buffett: «Κάποιος κάθεται σήμερα στη σκιά, επειδή κάποιος άλλος φύτεψε ένα δέντρο πριν από πολλά χρόνια.»
