Δρ. Μιχαήλ Τοανόγλου, Καθηγητής & Ακαδημαϊκός Διευθυντής ΙΜΗΙ, ESSEC Business School, Γαλλία & Ιδρυτικό Μέλος EPOT – Επιστημονική Ομάδα Τουρισμού
Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ είναι ένας από τους πιο δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, ενισχύοντας την απασχόληση και την τοπική ανάπτυξη σε χιλιάδες κοινότητες.
Ωστόσο, η έλλειψη συστηματικής παρακολούθησης και στρατηγικού σχεδιασμού εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική ταυτότητα των προορισμών.
Η ΥΠΕΡΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ επισκεπτών σε ορισμένες περιοχές, η ανεξέλεγκτη τουριστική δραστηριότητα και η εξάρτηση από ξένες αγορές αυξάνουν την πίεση στους φυσικούς πόρους και τις υποδομές, οδηγώντας σε φαινόμενα «υπερτουρισμού».
Αυτή η κατάσταση καθιστά επιτακτική την ανάγκη για μια πιο ισορροπημένη και βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.
ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, τα παρατηρητήρια βιώσιμου τουρισμού γίνονται κρίσιμο εργαλείο για τον σχεδιασμό και τη διαμόρφωση πολιτικής.
Το Διεθνές Δίκτυο Παρατηρητηρίων Βιώσιμου Τουρισμού (INSTO), υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, στοχεύει στην ενίσχυση της διαχείρισης προορισμών με δεδομένα που στηρίζονται στην τεκμηρίωση.
Μέσω της συγκέντρωσης και ανάλυσης δεικτών, τα παρατηρητήρια υποστηρίζουν τις τοπικές αρχές και τις τουριστικές μονάδες στην αναγνώριση προκλήσεων και στην υιοθέτηση στοχευμένων στρατηγικών.
Η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ανάλυση που παρουσιάζεται εξετάζει δεκαεννιά ενεργά παρατηρητήρια σε έξι γεωγραφικές περιοχές, αναδεικνύοντας σημαντικά ευρήματα σχετικά με τις περιφερειακές προτεραιότητες, τις μεθόδους και την τεχνολογία χρήση, καθώς και το επίπεδο συμμετοχής των τοπικών φορέων.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ αποκαλύπτουν ότι οι παράκτιες και νησιωτές περιοχές δίνουν προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, λόγω της ευαλωτότητας των οικοσυστημάτων τους.
Για παράδειγμα, στις Αζόρες, δίνεται έμφαση στην ποιότητα των υδάτων και την παρακολούθηση των φυσικών πόρων, ενώ οι ηπειρωτικοί προορισμοί, όπως το Τιρόλο στην Αυστρία και η Μπογκοτά στην Κολομβία, επικεντρώνονται στην κοινωνική βιωσιμότητα, προβάλλοντας ζητήματα κοινωνικής ένταξης, στέγασης και πολιτιστικής αναζωογόνησης.
Η διάκριση αυτή αντικατοπτρίζει τις τοπικές ανάγκες και προτεραιότητες, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για προσαρμοσμένες στρατηγικές βιώσιμου τουρισμού.
Η ΨΗΦΙΑΚΗ τεχνολογία – εργαλείο με περιορισμένη χρήση. Αν και τα τεχνολογικά εργαλεία προσφέρουν καλύτερη παρακολούθηση της τουριστικής δραστηριότητας σε πραγματικό χρόνο, η αξιοποίησή τους παραμένει περιορισμένη.
Λίγα παρατηρητήρια χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, αισθητήρες ή δορυφορικά δεδομένα. Ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα είναι το παρατηρητήριο AlgSTO στην Πορτογαλία, το οποίο παρακολουθεί τις ροές επισκεπτών σε παραλίες μέσω δορυφορικών δεδομένων.
Η ευρύτερη εφαρμογή τεχνολογίας θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικά οφέλη, όπως η πρόβλεψη κρίσεων υπερτουρισμού και η αποτελεσματική διαχείριση της πίεσης σε ευαίσθητες περιοχές.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ των δεδομένων, δημιουργήθηκε ένα σενάριο στη γλώσσα προγραμματισμού Python που χρησιμοποιεί μοντέλα επεξεργασίας φυσικής γλώσσας (NLP) για την ανάλυση και την κατηγοριοποίηση περιεχομένου ιστοσελίδων από τα δεκαεννέα παρατηρητήρια βιώσιμου τουρισμού, χωρισμένα κατά ήπειρο.
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ των ενδιαφερομένων φορέων. Ένα ακόμη κρίσιμο στοιχείο είναι η δομή διακυβέρνησης των παρατηρητηρίων.
Οι τοπικές κυβερνήσεις διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο, αλλά η συμμετοχή της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ιδιωτικών επιχειρήσεων και κυρίως των τοπικών κοινωνιών προσφέρει αποτελεσματικότητα και κοινωνική αποδοχή.
Σε πολλές περιπτώσεις, η συνεργασία με τοπικούς ή γηγενείς πληθυσμούς αποτελεί πρότυπο βιώσιμης διακυβέρνησης.
Στο Γιούκον του Καναδά, για παράδειγμα, το παρατηρητήριο συνεργάζεται με γηγενείς οδηγούς για την ανάπτυξη βιώσιμων τουριστικών εμπειριών.
Ομοίως, σε διάφορες περιοχές της Αυστραλίας, αυτόχθονες ηγέτες συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ στην εφαρμογή: παραδείγματα επιτυχημένων πολιτικών. Η παρακολούθηση δεικτών βιωσιμότητας έχει ήδη οδηγήσει στη λήψη συγκεκριμένων πολιτικών.
Στη Βαρκελώνη, η ανάλυση της βραχυχρόνιας μίσθωσης τύπου Airbnb συνέβαλε στην επιβολή ορίων και στην επένδυση του τουριστικού εισοδήματος σε προσιτή στέγαση.
Στο Μπαλί, η καθιέρωση μοντέλου φέρουσας ικανότητας για ιερούς και ιστορικούς χώρους έχει βοηθήσει στη διαχείριση της επισκεψιμότητας με σεβασμό προς την πολιτιστική κληρονομιά.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ πολιτικής για ένα βιώσιμο μέλλον. Η ίδρυση και ενίσχυση των παρατηρητηρίων θα πρέπει να είναι προτεραιότητα στις δημόσιες πολιτικές, όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως εργαλείο πρόληψης κρίσεων και διατήρησης της ποιότητας των προορισμών.
Η επένδυση σε τεχνολογικά εργαλεία, η ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών και η υιοθέτηση ευέλικτων δεικτών που αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές ανάγκες κάθε περιοχής, μπορούν να προσδώσουν νέα δυναμική στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη.
Η βιωσιμότητα στον τουρισμό δεν σημαίνει τον αποκλεισμό των επισκεπτών, αλλά τη δημιουργία ενός πλαισίου όπου ο τουρισμός ωφελεί τους ανθρώπους, σέβεται τους τόπους και διασφαλίζει το μέλλον τους.
