Η Νέα Υόρκη αποπνέει ακόμα υγρασία και αλμύρα. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι λάσπη, ενώ οι άμαξες κινούνται ανάμεσα σε καλύβες και αποθήκες. Το εμπορικό λιμάνι στον East River σφύζει από φωνές, υφάσματα και αμφίβολες υποσχέσεις.
Στην καρδιά του οικονομικού χαμού, 24 άντρες στέκονται έξω από το νούμερο 68 της Wall Street, κοντά σε ένα buttonwood — μια τοπική συκομουριά. Ο αριθμός τους είναι μικρός, αλλά είναι οι ισχυρότεροι: έμποροι, μεσίτες, επενδυτές. Το οικονομικό σύστημα της νεαράς Δημοκρατίας έχει ήδη γευτεί το πρώτο του σοκ: ο πανικός του 1792 έχει αφήσει πίσω του κατεστραμμένες τράπεζες, επενδυτές και εμπιστοσύνη. Τώρα, κάτι νέο πρέπει να αναδυθεί.
Και αναδύεται: με λίγες προτάσεις, μια υπόσχεση και 24 υπογραφές. Η ημερομηνία είναι 17 Μαΐου 1792.
Οι χρηματιστές αποφασίζουν να συναλλάσσονται μόνο μεταξύ τους, αποκλείοντας τους δημοπράτες. Ορίζουν την προμήθεια στο 0,25%. Το κείμενο της συμφωνίας, γνωστό ως Buttonwood Agreement, έχει ως εξής:
«Εμείς, οι υπογράφοντες, Χρηματιστές για την Αγορά και Πώληση Δημοσίων Τίτλων, δεσμευόμαστε ότι από σήμερα και στο εξής, δεν θα αγοράζουμε ούτε θα πουλάμε για κανένα πρόσωπο οποιαδήποτε Δημόσιο Τίτλο με προμήθεια μικρότερη από το ένα τέταρτο τοις εκατό της αξίας σε είδος, και θα δίνουμε προτεραιότητα ο ένας στον άλλον στις συναλλαγές μας. Εις απόδειξιν των ανωτέρω, υπογράφουμε αυτή τη 17η ημέρα του Μαΐου, στη Νέα Υόρκη, 1792».
Η συμφωνία αυτή ονομάζεται Buttonwood Agreement. Δεν υπογράφεται ακριβώς κάτω από το δέντρο, αλλά εκεί κοντά αποκτά μορφή. Αποτελεί το πρώτο συμβόλαιο εμπιστοσύνης για το νεοσύστατο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αμερικής. Δεν υπάρχει ακόμα New York Stock Exchange — αυτό θα έρθει πολλές δεκαετίες αργότερα. Ωστόσο, υπάρχει ήδη ανάγκη για τάξη, διαφάνεια και αποκλειστικότητα. Οι 24 υπογράφοντες θεμελιώνουν αυτή τη νέα τάξη με απλούς, αλλά αυστηρούς κανόνες: δεν υπάρχουν πια δημοπράτες, ούτε «ξένοι». Μόνο αυτοί.
Το κλαμπ των εκλεκτών
Η συμφωνία αποκλείει τους εξωτερικούς από την αγορά. Όχι από αλαζονεία, αλλά για επιβίωση. Η αγορά έχει ήδη υποστεί ταραχή από σπέκουλες και ασταθή δάνεια. Ο υπουργός Οικονομικών, Αλεξάντερ Χάμιλτον, αναγκάζεται να παρέμβει, προσφέροντας ρευστό στις τράπεζες για να αποτρέψει την κατάρρευση του συστήματος.
Οι άντρες της Wall Street βλέπουν το μέλλον και ανησυχούν. Θέλουν σταθερότητα, κανόνες και, κυρίως, εμπιστοσύνη μεταξύ τους.
Έτσι, σχηματίζεται το πρώτο «ταμπλό» της Wall Street — όχι σε αίθουσα, αλλά στο πεζοδρόμιο. Όχι με οθόνες, αλλά με χειραψίες. Οι μεσίτες δεν μειώνουν τις τιμές προκειμένου να προσελκύσουν πελάτες. Συμφωνούν σε κοινή προμήθεια. Αν κάποιος παραβεί αυτές τις άγραφες κανόνες; Τελειώνει. Εκτός συμφώνου, εκτός αγοράς. Σαν να μην υπήρξε ποτέ.
Από το δέντρο στον θεσμό
Το 1792 δεν είναι μόνο μια χρονιά πανικού. Είναι η πρώτη φορά που το αμερικανικό οικονομικό σύστημα αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις. Οι κερδοσκόποι προσπαθούν να ελέγξουν την αγορά κρατικών ομολόγων, αλλά τα σχέδιά τους καταρρέουν. Οι τράπεζες ξεμένουν από ρευστό και οι πολίτες προσπαθούν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Οι μεσίτες παλεύουν με καταστροφικές καταστάσεις.
Σε αυτό το αναβρασμό, οι 24 του Buttonwood παίρνουν την πρωτοβουλία. Δημιουργούν μια δομή που θυμίζει τα ευρωπαϊκά κλαμπ συναλλαγών, αλλά είναι προσαρμοσμένη στην αμερικανική πραγματικότητα.
Μέσα σε ένα χρόνο, εγκαθίστανται στο Tontine Coffee House, στη συμβολή των Wall και Water Street. Εκεί, η αγορά αποκτά στέγη και ταυτότητα.
Χρειάζονται πάνω από 50 χρόνια μέχρι να ονομαστεί New York Stock Exchange. Και πάνω από 180 χρόνια αναγκαία για την κατάργηση των σταθερών προμηθειών της συμφωνίας του 1792.
Όμως, το θεμέλιο έχει τεθεί. Όχι με χρήματα, αλλά με λέξεις και δέσμευση. Οι υπογραφές — από τον Leonard Bleecker και τον Hugh Smith έως τον Ephraim Hart και τον Alexander Zuntz — είναι οι πρώτοι που δείχνουν ότι η εμπιστοσύνη είναι μια συγκεκριμένη πρακτική και η αγορά, μια ανθρώπινη κατασκευή, όχι μια απρόσωπη δ δύναμη.
Σήμερα, το δέντρο δεν υφίσταται πια, αλλά η κληρονομιά του είναι παρούσα. Η Wall Street έχει εξελιχθεί με ουρανοξύστες, αλγορίθμους και κεφαλαιοποιήσεις τρισεκατομμυρίων. Το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο. Το σύστημα είναι περίπλοκο, παγκόσμιο και έντονο. Ωστόσο, η αρχή του ήταν απλή: 24 άνθρωποι, με έναν πανικό, ένα δέντρο και μια υπόσχεση: «Δεν θα ξεπουλήσουμε. Θα κρατήσουμε τις τιμές και θα κοιτάμε ο ένας τον άλλο στα μάτια».
Αυτή ήταν η πρώτη συναλλαγή της Wall Street. Και ήταν πάνω από όλα μια συμφωνία τιμής.
