Πλοία έχουν εμπλακεί σε ατυχήματα, έχουν προσαράξει, έχουν προκαλέσει πετρελαιοκηλίδες, έχουν χάσει το πηδάλιο και έχουν συγκρουστεί με άλλα σκάφη. Ο σκιώδης στόλος αποτελεί απειλή. Από την επιβολή ανώτατου ορίου στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου από τις δυτικές κυβερνήσεις, ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς, εκθέτοντας τα παράκτια κράτη κατά μήκος της διαδρομής στους κινδύνους ατυχημάτων και ρύπανσης.
Από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν προστεθεί δεκάδες επισφαλή πλοία χωρίς ασφαλιστική κάλυψη στο λεγόμενο «σκιώδη στόλο» που μεταφέρει παράνομα ρωσικό πετρέλαιο.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από κράτη που προσφέρουν «σημαίες ευκαιρίας», επιτρέποντας έτσι στα σκιώδη πλοία να τις χρησιμοποιούν.
Μια νέα κατηγορία πλοίων αναδύεται τώρα, πιο σκοτεινή και δύσκολα ελέγξιμη: ο «στόλος των αποστατών», ο οποίος δε φέρει καμία σημαία.
Από την επιβολή ανώτατου ορίου τιμής 60 δολαρίων ανά βαρέλι στο ρωσικό αργό τον Δεκέμβριο του 2022, οι αρχές της Εσθονίας και της Φινλανδίας έχουν παρατηρήσει αύξηση κατασκοπευτικών θαλάσσιων επισκεπτών στα λιμάνια τους.
«Σημαίες ακραίας ευκολίας»
Συνήθως, τα σκιώδη πλοία φέρουν σημαίες ευκολίας ή τις νεότερες σημαίες ακραίας ευκολίας – όπως τις αποκαλεί η Elisabeth Braw, ακαδημαϊκός του Atlantic Council που έχει ασχοληθεί με το θέμα στον Guardian.
Αυτές οι σημεία προέρχονται από χώρες χωρίς ναυτική επάρκεια, όπως η Γκαμπόν, η Μογγολία, οι Νήσοι Κουκ, οι Νήσοι Κομόρο και η Γουινέα-Μπισσάου, και έχουν γίνει καταφύγιο για πλοία που δεν μπορούν να αποκτήσουν άλλη σημαία.
Πλοίο χωρίς «πατρίδα»
Ένα παράδειγμα είναι το πλοίο Kiwala, που πλησίασε τον Κόλπο της Φινλανδίας τη νύχτα της 10ης Απριλίου. Δεν φέρει καθόλου σημαία – ένα σκάφος χωρίς πατρίδα.
Το Kiwala, όταν εισήλθε στα νερά της Εσθονίας, κατείχε η Tirad Shipping Inc. από τον Μαυρίκιο.
Ο ιδιοκτήτης άλλαξε τη σημαία του πλοίου πολλές φορές, τελικά φτάνοντας στο σημείο να πλέει χωρίς σημαία.
Πάνω από 40 προβλήματα ασφαλείας που αγνοήθηκαν
Η κατάσχεση του Kiwala αποδείχθηκε απαραίτητη καθώς οι εσθονικές αρχές ανακάλυψαν τουλάχιστον 40 προβλήματα ασφαλείας.
Παρά την τελευταία του επιθεώρηση, που ολοκληρώθηκε στον ρωσικό λιμένα Νοβοροσίσκ, η οποία δεν αποκάλυψε κάποιο κίνδυνο, 15 ημέρες αργότερα απελευθερώθηκε με έγκριση να πλεύσει υπό τη σημαία του μέχρι τις 7 Μαΐου.
Παραβίαση θεμελιωδών διεθνών κανόνων
Η Braw επισημαίνει ότι το γεγονός πως το Kiwala πλέει χωρίς σημαία, υποδεικνύει την επικινδυνότητα του σκάφους, ακόμα και για σημαίες ευκαιρίας.
Ωστόσο, το γεγονός ότι αυτό δεν ανέκοψε την πορεία του, καταδεικνύει την απάθεια των ιδιοκτητών απέναντι στους διεθνείς ναυτιλιακούς κανόνες.
Μάστερ άνθρωποι! Τι αν γίνει ατύχημα;
Ο στόλος των αποστατών φέρει τους ίδιους σοβαρούς κινδύνους με τον σκιώδη στόλο, συμπεριλαμβανομένου του ερωτήματος σχετικά με τα ατυχήματα. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη όταν δεν υπάρχει σημαία;
«Η ανομία γεννά ανομία»
Η διεθνής ναυτιλία στηρίζεται στη συμμόρφωση με τους κανόνες από κράτη και εταιρείες. Αρχίζουμε να βλέπουμε τη θεωρία των σπασμένων παραθύρων στις θάλασσες: η ανομία γεννά περισσότερη ανομία. Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να ακολουθήσει ο στόλος των αποστατών τον σκιώδη στόλο.
