Σύμφωνα με την αμερικανική δεοντολογία, η αμοιβαιότητα δεν θεωρείται ηθική υποχρέωση, αλλά μάλλον ένα εργαλείο διαπραγμάτευσης που η αντισυμβαλλόμενη πλευρά με τις ΗΠΑ θα πρέπει να ενσωματώσει ρητά στην τελική σύμβαση. Το γεγονός ότι μια συμφωνία μπορεί να είναι ετεροβαρής υπέρ των ΗΠΑ δεν δημιουργεί καμία ηθική υποχρέωση για τις Ηνωμένες Πολιτείες να προσφέρουν αμοιβαιότητα στο μέλλον.
Το άρθρο του Διευθυντή της Ναυτεμπορικής, Μιχάλη Ψύλου, με τίτλο «Το μεγάλο κόλπο του Τραμπ», αποτελεί αφετηρία για μια (καλοκαιρινή) μελέτη που θα αναλύει τη θέση της αρχής της αμοιβαιότητας στις «Αμερικανικές Συμφωνίες».
Είναι βέβαιο ότι ο Ζελένσκι αισθάνεται ότι έχει αδικηθεί, καθώς μετά τη συμφωνία που διασφαλίζει ότι οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ουκρανίας είναι στα χέρια των Αμερικανών, ο Τραμπ τον αφήνει στην τύχη του, να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν εντελώς μόνος. Στο μυαλό του Ζελένσκι, η σκέψη ήταν: «είμαστε δεδομένο ότι σας παρέχουμε τις πρώτες ύλες, και εσείς, με όρους αμοιβαιότητας, θα μας υποστηρίξετε για την ειρήνη και την προστασία των εδαφών μας, για να μην είμαστε μόνοι στις διαπραγματεύσεις».
Η αμερικανική κατεύθυνση θεωρεί την αμοιβαιότητα εργαλείο διαπραγμάτευσης και όχι ηθική υποχρέωση. Μια τελική συμφωνία με ετεροβαρή πλεονεκτήματα για τις ΗΠΑ δεν αναγκάζει την Αμερική να προσφέρει μελλοντική αμοιβαιότητα, ούτε αυτή θα προκύψει αν η «αδικημένη» πλευρά την επιδιώξει.
Συνηθισμένα Λάθη
Ένα συχνό λάθος, ακόμη και από έμπειρους Έλληνες διπλωμάτες του παρελθόντος, είναι ότι διαπραγματεύονται με την Αμερική υπό την πεποίθηση πως «αν προσφέρουμε κάτι τώρα, θα ανταποδώσουν οι ΗΠΑ σε terms αμοιβαιότητας».
Για την Ελληνική κοινωνία, που ακόμη πιστεύει στην αμοιβαιότητα ως θεμελιώδη αξία και θεωρεί το αντίθετο αχαριστία, είναι προφανές ότι όσοι ΠΑΡΑΧΩΡΟΥΝ ΒΑΣΕΙΣ στους Αμερικανούς σε Κρήτη και Αλεξανδρούπολη, αναμένουν από τις ΗΠΑ να υποστηρίξουν τις γεωπολιτικές τους θέσεις και σαφώς τα κυριαρχικά τους δικαιώματα. Αυτή η αναμονή όμως, φαίνεται να έχει διαψευστεί, με την κοινωνία να αισθάνεται προδομένη και έκπληκτη από το γεγονός ότι οι αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή έμειναν αμέτοχες στην κατάσταση του Έβρου. Για μένα δεν είναι έκπληξη. Απλώς δεν υπήρξε αυτή η υποχρέωση στη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας.
Η κατανόηση του τρόπου σκέψης των Αμερικανών μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη ενσυναίσθηση αλλά και να αποφευχθούν λάθη και εκπλήξεις από την αμάθεια περί αμοιβαιότητας που δεν αναγνωρίζεται στην αμερικανική αντίληψη.
Προβληματισμοί για τον Έβρο
Δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι αν ο Τούρκος σκεφτεί να περάσει τον Έβρο, οι υπάρχουσες αμερικανικές δυνάμεις θα τον εμποδίσουν. Εμείς, εάν χρειαστεί, θα το καταφέρουμε μόνοι μας.
Ούτε ήταν προφανές, όπως αποδείχθηκε, ότι παρά την τεκμηριωμένη ελληνικότητα των Ιμίων, οι ΗΠΑ θα ανέλαβαν κάποια δράση.
Είμαστε ένας ευαίσθητος, συναισθηματικός λαός, με χαρακτηριστικά προηγμένης ψυχοπνευματικά κοινωνίας, που θεωρεί την εξουσία και την επιβολή ως στοιχεία της βαρβαρότητας.
Θα σας συγκλόνιζε αν βλέπατε τους Αμερικανούς φοιτητές μου, που επιθυμούν να αγαπήσουν, να θεωρούν ότι αυτό είναι αδυναμία.
Θα προβληματίζατε αν ένα νεαρό ζευγάρι φοιτητών σας αποφάσιζε να μην παρακολουθήσει τα αστέρια μετά το δείπνο, επειδή αυτό δεν περιλαμβανόταν στη συμφωνία τους.
Για τον Τραμπ, η επιτυχία του έγκειται στο ότι κατάφερε να αποκτήσει τις πρώτες ύλες της Ουκρανίας χωρίς τις υποχρεώσεις που ο Ζελένσκι θεωρούσε δεδομένες. Αυτή είναι η αμερικανική δεοντολογία και για αυτούς είναι τόσο ορθή όσο και επιτυχής.
Το Δίδαγμα:
Το δίδαγμα από «το κόλπο του Τραμπ» είναι ότι δεν υπάρχει αυτονόητη αμοιβαιότητα στις συμφωνίες, ούτε ηθική αναγνώριση ως μεταγενέστερη πράξη. Η αμοιβαιότητα είναι μέρος της συμφωνίας και πρέπει να διατυπώνεται ρητά στα άρθρα της.
Γι’ αυτό, η πολιτική «κατευνασμού» προς την Τουρκία, ως προσφορά ειρήνης προς την διεθνή κοινότητα, θα έχει την ίδια επιτυχία με κάθε παραχώρηση, ασχέτως των όρων.
Η χώρα του Πλανητάρχη αποστρέφεται τις υποκλίσεις και την δουλικότητα, κάτι που γνωρίζουμε πολύ καλά εμείς που βιώνουμε τη ζωή στις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ εκτιμούν και σέβονται την τόλμη, αλλά και την ανδρεία, παρόμοια με το Alamo για εκείνους, όπως το Αρκάδι και το Κούγκι για εμάς.
*Ο Ανδρέας Αθηναίος είναι Καθηγητής Πανεπιστημίου και πρώην Νομάρχης.
