Τέλος εποχής για το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ). Μετά από τέσσερις δεκαετίες αιματηρών συγκρούσεων που κόστισαν τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, το ΡΚΚ ανακοίνωσε την διάλυσή του και την παύση του ένοπλου αγώνα, σύμφωνα με το πρακτορείο ANF, που συνδέεται με το PKK.
Με αυτή την απόφαση, το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα ανταποκρίθηκε στην έκκληση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος είναι φυλακισμένος στο νησί Ιμραλί από το 1999.
Το ΡΚΚ ιδρύθηκε από τον Οτσαλάν το 1978, κυρίως ως αντίδραση στην πολιτική και πολιτιστική καταπίεση των Κούρδων στην Τουρκία, επιδιώκοντας τη δημιουργία κουρδικού κράτους στη νοτιοανατολική Τουρκία – έναν στόχο που έχει πια εγκαταλειφθεί.
Το κουρδικό κόμμα τονίζει ότι η διαδικασία ειρηνικής λύσης θα πρέπει να οδηγηθεί από τον Οτσαλάν.
Το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντέδρασε με συγκρατημένη αισιοδοξία: «Αν το νέο ψήφισμα του PKK εφαρμοστεί πλήρως και κλείσουν όλες οι παράνομες οργανώσεις του, αυτό θα αποτελέσει σημαντική πρόοδο», δήλωσε ο εκπρόσωπος του κόμματος Ομέρ Τσελίκ.
Η προοπτική διάλυσης του PKK έχει δώσει ελπίδες για λύση στην κουρδική σύγκρουση, καθώς και για περισσότερα δικαιώματα για τους Κούρδους στην Τουρκία, οι οποίοι αποτελούν σχεδόν το 20% του πληθυσμού.
Ο Ερντογάν, ως πρωθυπουργός, είχε ξεκινήσει συζητήσεις με το PKK το 2011. Η τελευταία ειρηνική συμφωνία κηρύχθηκε το 2013, αλλά η διαδικασία κατέρρευσε το 2015, με τον τουρκικό στρατό να επιτίθεται στις θέσεις του PKK στην Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία.
Κρίσιμα ερωτήματα
Τα σημαντικά ερωτήματα που προκύπτουν τώρα είναι πώς θα προχωρήσει η διαδικασία, ποιος θα επιβλέπει τον αφοπλισμό και τι θα γίνει με τους μαχητές της οργάνωσης. Σύμφωνα με το ANF, το ΡΚΚ ζητά νομικές εγγυήσεις για τη διαδικασία. Ήδη είχε θέσει ως προϋπόθεση την ελευθερία του Οτσαλάν για να προχωρήσει στη διάλυσή του, αλλά δεν έχει υπάρξει καμία αντίδραση από την τουρκική κυβέρνηση.
Η διάλυση του PKK μπορεί να έχει επιπτώσεις και εκτός Τουρκίας. Αβέβαιο παραμένει αν όλες οι οργανωμένες ομάδες θα αποδεχτούν την απόφαση αυτή.
Το κουρδικό κόμμα λειτουργεί από τα βουνά του Καντίλ στο Ιράκ, αλλά έχει στρατιωτική παρουσία και στη Συρία, ενώ στην Ευρώπη θεωρείται «τρομοκρατική οργάνωση» από την Ε.Ε.
Η Τουρκία έχει απαιτήσει τυχόν διάλυση του PKK να περιλαμβάνει και τη συριακή κουρδική πολιτοφυλακή YPG, η οποία θεωρείται παρακλάδι του PKK. Ωστόσο, πρόσφατα η YPG συμφώνησε να ενοποιηθεί με τις ένοπλες δυνάμεις της Συρίας, γεγονός που μπορεί να καθιστά τις απαιτήσεις της Άγκυρας αναχρονιστικές.
Εξασφάλιση ισχύος
Η Τουρκία επιθυμεί να επιλύσει το κουρδικό ζήτημα για να ενισχύσει την περιφερειακή της ισχύ, που θα μπορούσε να οδηγήσει και στη Δαμασκό.
Η Τουρκία ανησυχεί ότι εξωτερικές δυνάμεις μπορεί να χρησιμοποιήσουν τους Κούρδους για να υπονομεύσουν την γεωστρατηγική επεκτατική της πολιτική. Ένας από τους κυριότερους φόβους είναι ότι το Ισραήλ θα μπορέσει να αξιοποιήσει τους Κούρδους για να επηρεάσει τη δυναμική στη Μέση Ανατολή.
Η Οζγκέ Γκεντς, σύμβουλος για τη Μέση Ανατολή στο Συμβούλιο Παγκοσμίων Υποθέσεων, υπογραμμίζει ότι «οι εξελίξεις στη Συρία δείχνουν ότι το μήνυμα του Οτσαλάν δεν είναι μόνο εσωτερικό, αλλά παρέχει μια ευκαιρία που μπορεί να αναδιαμορφώσει την περιφερειακή δυναμική ισχύος».
Η τρίτη θητεία του Ερντογάν
Η παρέμβαση στο κουρδικό ζήτημα είναι στρατηγικής σημασίας για τον Ερντογάν, καθώς συνδέεται με την επιθυμία του να παραμείνει στην προεδρία για μεγάλο διάστημα.
Ενδεικτικό είναι ότι η διαδικασία διάλυσης του ΡΚΚ προήλθε από τον ακροδεξιό εθνικιστή εταίρο του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος είχε υπονοήσει ότι ο Οτσαλάν θα μπορούσε να αφεθεί ελεύθερος αν το ΡΚΚ παραδώσει τα όπλα.
Τούρκοι δημοσιογράφοι αναφέρουν ότι το ΡΚΚ έχει αποδυναμωθεί από τις τουρκικές επιθέσεις, ενώ οι απαιτήσεις για τερματισμό των εχθροπραξιών μεταξύ του κουρδικού πληθυσμού αυξάνονται. Ο πόλεμος στη Γάζα, η αποδυνάμωση του Ιράν και η άνοδος των τζιχαντιστών στη Συρία έχουν αναδείξει μια νέα κατάσταση στην περιοχή.
Ωστόσο, πίσω από αυτές τις εξελίξεις φαίνεται να κρύβονται και οι επιδιώξεις του Ερντογάν για μια τρίτη προεδρική θητεία, κάτι που απαγορεύει το τουρκικό Σύνταγμα. Για να τροποποιήσει το Σύνταγμα και να επαναδιεκδικήσει την προεδρία, χρειάζεται τις ψήφους του φιλοκουρδικού κόμματος DEM στη Βουλή για να εξασφαλίσει την πλειοψηφία των δύο τρίτων.
«Ο Ερντογάν», λέει η Γκεντς, «στοχεύει να κερδίσει στήριξη από το κουρδικό στρατόπεδο εν όψει των μελλοντικών πολιτικών προκλήσεων: Επιθυμεί να επαναφέρει τους Κούρδους ψηφοφόρους, μετά τη στροφή της κυβέρνησης προς τον εθνικισμό από το 2015».
Περισσότερος χρόνος
Η παύση του ένοπλου αγώνα του PKK δεν σημαίνει το τέλος του κουρδικού ζητήματος. Υποδεικνύει, ωστόσο, μια αλλαγή στη πολιτική δυναμική της περιοχής, και όχι μόνο στην Τουρκία. Εάν ο Ερντογάν και ο Οτσαλάν φτάσουν σε μια συμφωνία, οι θετικές συνέπειες θα είναι προφανείς, αλλά τα προβλήματα που κληροδότησαν 40 χρόνια συγκρούσεων θα απαιτήσουν χρόνο για να επιλυθούν.
