Ο Παρθενώνας, στην Ακρόπολη των Αθηνών, φιλοξενούσε ένα μαγευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς, προστάτιδος της πόλης, που δημιούργησε ο γλύπτης Φειδίας το 438 π.Χ. Το άγαλμα ήταν τοποθετημένο σε ένα βάθρο στον ναό και είχε ξύλινη βάση.
Ο Φειδίας χρησιμοποιούσε ελεφαντόδοντο για τα γυμνά μέρη του σώματος και χρυσό βάρους 1.140 κιλών για τα ρούχα και τα μαλλιά. Η Αθηνά απεικονιζόταν οπλισμένη και έβλεπε προς την Ανατολή. Στο δεξί της χέρι κρατούσε τη θεά Νίκη, ενώ στο αριστερό της έφερε την ασπίδα και το δόρυ της. Το ύψος του αγάλματος έφτανε τα 13 μέτρα, αποπνέοντας τη δόξα και τη δύναμη της Αθήνας κατά τη διάρκεια του Περικλή.
Η επιβλητικότητα του ναού
Η θέα από την είσοδο του ναού ήταν εντυπωσιακή, ενισχυμένη από το προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα φωτισμού που περιλάμβανε περίπλοκες χαραμάδες στην οροφή και λιμνούλες νερού σε στρατηγικά σημεία.
Ο Γάλλος αρχιτέκτονας Antoine-Chrysostome Quatremère de Quincy, τον 18ο αιώνα, έκανε την πρώτη αναφορά στο γρίφο του φωτισμού του ναού, υποθέτοντας ότι υπήρχαν ανοίγματα στην οροφή. Έναν αιώνα αργότερα, ο Βρετανός αρχιτέκτονας James Fergusson πρότεινε ότι το «κλειδί» ήταν τα παράθυρα στο επίπεδο της οροφής. Πρόσφατο άρθρο του αρχαιολόγου Juan De Lara αποκάλυψε το εσωτερικό σύστημα φωτισμού του Παρθενώνα, δημοσιευμένο στο επιστημονικό περιοδικό The Annual της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.
Η αντανάκλαση του φωτός
Οι τρισδιάστατες ανακατασκευές και υπολογισμοί του De Lara βασίζονται σε φυσικές προσομοιώσεις φωτός και αντανάκλασής του, με στόχο την ακριβή αναπαράσταση της αλληλεπίδρασης φυσικού και τεχνητού φωτισμού με τα στοιχεία του ναού και το άγαλμα.
Ειδικά σχεδιασμένα ανοίγματα στην οροφή, εσωτερικές λιμνούλες νερού και γυαλισμένο μάρμαρο δημιουργούσαν μια ατμόσφαιρα που έκανε τη θεά να φαίνεται σαν να αναδύεται από το σκοτάδι.
Ο Παρθενώνας δεν ήταν μόνο αρχιτεκτονικό θαύμα, αλλά και οπτικό φαινόμενο. Ο ναός σχεδιάστηκε με τέτοιον τρόπο ώστε να ανακατευθύνει το φως, προσφέροντας μια ιερή ατμόσφαιρα στους επισκέπτες. Παρά την ύπαρξη εφέ φωτισμού, σύμφωνα με τον De Lara, η εσωτερική ατμόσφαιρα παρέμενε σκοτεινή.
Ψηφιακά εργαλεία και αρχαιολογικές ανακαλύψεις
Με τη χρήση προηγμένων ψηφιακών εργαλείων, ο αρχαιολόγος ανασυνθέτει τη δομή του ναού με περιθώριο λάθους μόλις δύο εκατοστών, ενώ αναστήλωσε και το άγαλμα της Αθηνάς.
Αφού υπολόγισε τη θέση του ήλιου σε διάφορες περιόδους της ημέρας, κατέληξε ότι το φως του ήλιου εισερχόταν στον ναό μόνο κατά τις πρωινές ώρες της πομπής των Παναθηναίων, δημιουργώντας ένα μοναδικό οπτικό εφέ καθώς αντανακλούσε στο άγαλμα.
“Φανταστείτε να εισέρχεστε στον Παρθενώνα – τα μάτια σας προσαρμόζονται σταδιακά από τον έντονο ήλιο στο σκοτάδι του εσωτερικού”.
Όταν το φως του ήλιου εισέρχεται από την πόρτα, μια ακτίνα φωτίζει τη χρυσή χλαμύδα της Αθηνάς. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα που ήθελαν οι αρχιτέκτονες και ο Φειδίας να επιτύχουν. “Πρέπει να ήταν μαγευτικό!”, λέει ο De Lara.
Κλείνοντας, τονίζει ότι «για να επαυξήσουμε τις δυνατότητες των αρχαιολογικών ανακαλύψεων, θα πρέπει να συνεχίσουμε να υιοθετούμε την τεχνολογία και τα ψηφιακά εργαλεία ως σημαντικούς συμμάχους στην εξερεύνηση και έρευνα.»
