Στο ρεπορτάζ «Εύκολα θύματα: Οι πιο ευάλωτες πόλεις σε κλιματικές καταστροφές», η εφημερίδα Financial Times εξετάζει τις πόλεις που μπορεί να υποστούν σοβαρές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας έχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για μια εκτενή πυρκαγιά, σύμφωνα με επιστήμονες που μίλησαν στη Financial Times.
Οι πυρκαγιές όχι μόνο γίνονται πιο συχνές αλλά και πιο δύσκολες στην πρόβλεψή τους, επεκτείνονται μάλιστα πολύ κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Η βρετανική εφημερίδα εστιάζει στην Αθήνα, μία από τις πιο ευάλωτες πόλεις στην κλιματική αλλαγή, αναζητώντας τις επικείμενες προκλήσεις για τους κατοίκους της που ζουν υπό τον φόβο μιας πυρκαγιάς.
Σύμφωνα με τον Κώστα Λαγουβάρδο, διευθυντή Έρευνας στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, μια μεγάλη πυρκαγιά θα μπορούσε να ξεκινήσει στο Υμηττό, «ένα βουνό γεμάτο ιστορικά μοναστήρια και πευκοδάση». Εκτιμά ότι «θα είναι η επόμενη» μεγάλου μεγέθους πυρκαγιά. Οι προσομοιώσεις με τον συνάδελφό του Θεόδωρο Γιάνναρο δείχνουν πώς μια φωτιά ξεκινώντας από τους βορείους πρόποδες του Υμηττού θα είχε πολύ γρήγορη πρόοδο αν αποκτούσε ισχυρούς ανέμους. Οι φλόγες θα μπορούσαν γρήγορα να κατηφορίσουν προς περιοχές κοντά στην πόλη, όπως στην πανεπιστημιούπολη. Παρά την προστασία του βουνού τους καλοκαιρινούς μήνες, μια πυρκαγιά παραμένει πιθανή.
Ο δημοσιογράφος καταγράφει τις καμένες εκτάσεις στον Βαρνάβα και κοντά στο Αστεροσκοπείο της Πεντέλης, όπου οι επιστήμονες μελετούν τις συνθήκες που οδηγούν σε θανατηφόρες πυρκαγιές.
Ακόμα και οι επιστήμονες αυτοί αιφνιδιάστηκαν από την πυρκαγιά που πλησίασε τον Αύγουστο. Η εγγύτητα της φωτιάς στο κτίριο τους υπογραμμίζει τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις παγκοσμίως καθώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες γίνονται συχνότερες. «Η πυρκαγιά ήταν σοκ για πολλούς ανθρώπους», σημειώνει ο Λαγουβάρδος.
«Αν και η Αττική έχει πληγεί από πολλές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια λόγω ρεκόρ θερμοκρασιών, αυτή ήταν η πρώτη φορά που μία πυρκαγιά πλησίασε τόσο κοντά στον αστικό ιστό», προσθέτει αναφερόμενος στην εμπειρία του περσινού καλοκαιριού, όταν οι φλόγες έφτασαν στο Πάτημα Χαλανδρίου.
Η Αθήνα κατάφερε να αποφύγει από θαύμα μια καταστροφική πυρκαγιά, με τον Τόμας Σμιθ, αναπληρωτή καθηγητή στο London School of Economics, να σημειώνει ότι το κρίσιμο στοιχείο που έλειπε ήταν ο άνεμος, ένας παράγοντας που μπορεί να μετατρέψει μια πυρκαγιά από διαχειρίσιμη σε καταστροφική.
Ποιοι είναι οι εύκολοι στόχοι
Η Αθήνα, καθώς και άλλες μεγάλες πόλεις όπως το Ντάλας, η Λισαβόνα, το Σίδνεϊ και το Κέιπ Τάουν, αναφέρονται από επιστήμονες ως «καθιστές πάπιες», δηλαδή εύκολοι στόχοι, λόγω των κλιματικών και γεωγραφικών παραγόντων που τις καθιστούν ευάλωτες σε καταστροφές εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Αυτές οι καταστροφές μπορούν να περιλαμβάνουν πυρκαγιές, όπως αυτές στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο, καθώς και πλημμύρες, όπως στη Βαλένθια πέρυσι. Οι επιστήμονες προειδοποιούν για αυξανόμενο κίνδυνο καταστροφών καθώς το 2025 προβλέπεται να είναι ένα από τα πιο θερμά έτη, παρά το πρόσφατο φαινόμενο La Nina. Έρευνες δείχνουν ότι οι ευνοϊκές συνθήκες για τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες ήταν περίπου 35% πιο πιθανό να σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.
Στην περίπτωση της Αθήνας, προσομοίωση από τον Χρήστο Γιαννακόπουλο του Εθνικού Αστεροσκοπείου υποδεικνύει ότι αν δεν υπάρξουν σημαντικές προόδους στη μείωση των εκπομπών αερίων, η πόλη θα μπορούσε να έχει έως και 40 επιπλέον ημέρες το χρόνο με θερμοκρασίες άνω των 35°C μέχρι το 2050, συγκριτικά με την περίοδο 1981-2000.
Η περιοχή της Αθήνας, όπως πολλές άλλες πόλεις, διαθέτει το «τέλειο μείγμα» για μια σημαντική πυρκαγιά, σύμφωνα με τον Τζο ΜακΝόρτον, ειδικό στα μοντέλα επιφάνειας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προβλέψεων. «Οι πυρκαγιές χρειάζονται καύσιμα, συχνά βλάστηση, μια πηγή ανάφλεξης όπως υπερβολική ζέστη ή ανθρωπογενείς πυρκαγιές, και τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες», προσθέτει, περιλαμβάνοντας ισχυρούς ανέμους.
Η αστική εξάπλωση επιδεινώνει επιπλέον την κατάσταση. Παρόλο που οι δασικές πυρκαγιές δεν είναι νέο φαινόμενο, καθώς αποτελούν μέρος του οικοσυστήματος εδώ και χιλιετίες, σήμερα περισσότεροι άνθρωποι ζουν κοντά σε αυτές τις πηγές καυσίμου.
Όπως τονίζεται, από τη δεκαετία του ’50, η κατασκευή κτιρίων στην Αθήνα έχει πλησιάσει τα βουνά, τους λόφους και τη θάλασσα που περιβάλλουν την περιοχή, δημιουργώντας πηγές ανάφλεξης. Το ασταθές κλίμα καθιστά αυτές τις περιοχές πιο ευφλέκτους.
Στην περίπτωση του Λος Άντζελες, η πόλη είχε βιώσει μια εξαιρετικά υγρή περίοδο που οδήγησε σε άφθονη ανάπτυξη βλάστησης. Ακολούθησε μια παρατεταμένη ξηρασία που ξήρανε τα φυτά, δημιουργώντας καύσιμα για πυρκαγιά – η οποία, όταν ξέσπασε, κατέστρεψε χιλιάδες σπίτια και προκάλεσε 30 θανάτους.
Μια παρόμοια κατάσταση θα μπορούσε να συμβεί στην Αθήνα, προειδοποιούν οι επιστήμονες, όπου μια περίοδος βροχής ακολουθούμενη από ξηρασία και θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου θα εξασφάλιζε άφθονη καύσιμη ύλη. Η αύξηση της θαμνώδους βλάστησης έχει παρατηρηθεί καθώς μειώνεται η γεωργία, με την απώλεια αιγών και προβάτων που παραδοσιακά διατηρούσαν τη βλάστηση υπό έλεγχο, αναφέρει ο Σμιθ από τη LSE.
Οι πυρκαγιές έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες, όπως οι πλημμύρες, σημειώνει ο Μιχάλης Διακάκης, ειδικός σε καταστροφές που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή και ακραία φαινόμενα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η πιθανότητα πλημμύρας μπορεί να διαρκέσει έως και 10 χρόνια μετά από μια πυρκαγιά σε ορισμένες περιοχές, υπογραμμίζει, και μπορεί να είναι πολύ πιο καταστροφική για τα αστικά κέντρα. «Είναι εύκολο να φράξει τμήμα ενός ποταμού, σπρώχνοντας το νερό έξω και προκαλώντας πλημμύρες στην περιοχή. Οι πλημμύρες τελικά θα κατευθυνθούν προς το κέντρο της πόλης».
