Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, εντάσεων και πίεσης παρασκηνίου, η Ουάσιγκτον και το Κίεβο κατέληξαν σε μια ιστορική συμφωνία σχετικά με τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.
Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός επενδυτικού ταμείου για την εκμετάλλευση ορυκτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, με ισότιμη συμμετοχή των ΗΠΑ και της Ουκρανίας. Αναμένεται να θεμελιώσει μια μακροπρόθεσμη οικονομική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών.
Το Ταμείο και η Διαχείριση των Εσόδων
Σύμφωνα με τη συμφωνία, τα έσοδα θα μοιράζονται ισόποσα, η ιδιοκτησία των πόρων θα παραμείνει στην Ουκρανία, και δεν θα επιβάλλονται φόροι από καμία πλευρά.
Το Ταμείο θα διοικείται από κοινό συμβούλιο, με τρία μέλη από κάθε χώρα, ενώ οι ΗΠΑ θα συνεισφέρουν με κεφάλαια και τεχνολογία. Οι ΗΠΑ θα έχουν προνομιακή πρόσβαση σε επενδύσεις που αφορούν σπάνια ορυκτά και δικαίωμα πρώτης προτίμησης σε μελλοντικά έργα.
Παρά τις αρχικές ανησυχίες για πιέσεις από την Αμερική, το τελικό κείμενο είναι σημαντικά πιο ευνοϊκό για την Ουκρανία. Οι πρώτες ροές εσόδων θα επενδυθούν σε υποδομές και ανασυγκρότηση, αποφεύγοντας τη διανομή κερδών για τουλάχιστον μια δεκαετία.
Η Ουάσιγκτον προβάλλει τη συμφωνία ως μήνυμα προς τη Μόσχα, δηλώνοντας ότι η Ουκρανία παραμένει κυρίαρχη και αναπτυσσόμενη. Ο Τραμπ τη χαρακτήρισε «συμβολική αποπληρωμή» της αμερικανικής βοήθειας και προέβλεψε ότι η παρουσία αμερικανικών εταιριών στην Ουκρανία θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για «κακόβουλους δρώντες».
Η συμφωνία πρέπει να επικυρωθεί από τη Βουλή της Ουκρανίας, και δεν είναι σαφές εάν περιλαμβάνει ρητή εγγύηση ασφαλείας από την Ουάσινγκτον, κάτι που επιθυμούσε ο Ζελένσκι.
Ο Ορυκτός Πλούτος της Ουκρανίας
Η Ουκρανία κατέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων αποθεμάτων κρίσιμων πρώτων υλών. Αυτοί οι ανεκμετάλλευτοι πόροι είναι καθοριστικής σημασίας για τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία και την στρατηγική ανεξαρτησία της Δύσης από χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία.
- Γραφίτης: Με 19 εκατ. τόνους αποδεδειγμένων αποθεμάτων, η Ουκρανία είναι μια από τις πέντε κορυφαίες χώρες παγκοσμίως, κρίσιμος για τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων.
- Λίθιο: Καταλαμβάνει το 30% των κοιτασμάτων της Ευρώπης, ενώ κανένα δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμα.
- Τιτάνιο: Το 7% των ευρωπαϊκών αποθεμάτων βρίσκεται στην Ουκρανία, χρήσιμο στη βιομηχανία αεροναυπηγικής.
- Σπάνιες γαίες: Αν και δεν έχουν πλήρως αποχαρτογραφηθεί, η Ουκρανία πιστεύει ότι διαθέτει σημαντικά αποθέματα, αναγκαία για αιολικές γεννήτριες, ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα.
- Άλλα μέταλλα: Σημαντικές ποσότητες χαλκού, νικελίου, κοβαλτίου, μαγγανίου, αργύρου, μολύβδου, ουρανίου και βηρύλλιου βρίσκονται σε διάφορες περιοχές.
Ωστόσο, όπως αναφέρει η έκθεση της SecDev, το 63% των ανθρακωρυχείων και το 50% των αποθεμάτων σε μαγγάνιο και σπάνιες γαίες βρίσκονται σε ρωσικά κατεχόμενα εδάφη.
Αυτό μετατρέπει τη γεωοικονομική κατάσταση σε παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος: κάθε απώλεια για την Ουκρανία είναι κέρδος για τη Μόσχα.
Τι Επιδιώκει η Ουάσιγκτον και Τι Κερδίζει η Ουκρανία
Η συμφωνία εντάσσεται στη στρατηγική των ΗΠΑ να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα σε σπάνιες γαίες και κρίσιμες πρώτες ύλες, δεδομένου ότι η Κίνα ελέγχει περίπου το 75% της παγκόσμιας αγοράς.
Αυτή η στρατηγική προσφέρει στις ΗΠΑ μια οικονομική και γεωπολιτική βάση στην Ουκρανία. Όσο μεγαλύτερη είναι η αμερικανική συμμετοχή σε έργα εξόρυξης, τόσο αυξάνονται τα αντικίνητρα για τη Ρωσία να προχωρήσει σε νέες καταλήψεις.
Προκλήσεις και Επόμενα Βήματα
Η υλοποίηση της συμφωνίας δεν θα είναι εύκολη, καθώς το 25% της Ουκρανίας παραμένει μολυσμένο από νάρκες, κυρίως στα ανατολικά. Η αποναρκοθέτηση είναι προαπαιτούμενη για την εξόρυξη, ενώ μόλις το 15% των κοιτασμάτων αξιοποιούνταν ενεργά πριν το 2022 λόγω έλλειψης επενδύσεων.
Αν και η συμφωνία αυτή δεν προσφέρει άμεση απόδοση, η είσοδος αμερικανικής τεχνολογίας και χρηματοδότησης ενδέχεται να μεταμορφώσει τον εξορυκτικό τομέα της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με την επικεφαλής της Geological Investment Group, «με τα κεφάλαια και την τεχνολογία από τις ΗΠΑ, μπορούμε να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας, να αυξήσουμε το εισόδημα και να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ουκρανίας».
Η Ρωσική Αντίδραση
Η Μόσχα παρακολουθεί στενά τη συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας, χωρίς να έχει εκδώσει επίσημη ανακοίνωση. Ο Πούτιν έχει ισχυριστεί ότι η Ρωσία διαθέτει περισσότερους πόρους από την Ουκρανία και είναι «έτοιμη να προσφέρει τη συνεκμετάλλευση των φυσικών της πόρων σε αμερικανούς εταίρους», αναφερόμενος στα κατεχόμενα εδάφη.
Αυτή είναι μια άμεση αμφισβήτηση της ουκρανικής κυριαρχίας και μια προσπάθεια να υπονομευθεί η συμφωνία. Οι ειδικοί τονίζουν ότι ο έλεγχος στρατηγικών αποθεμάτων είναι εργαλείο του Κρεμλίνου στον πόλεμο φθοράς, όχι μόνο για την ενίσχυση της ρωσικής οικονομίας αλλά και για την αναδιάρθρωση παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού.
Ορισμένοι ρώσοι αξιωματούχοι περιγράφουν τη συμφωνία ΗΠΑ–Ουκρανίας ως «νομιμοποίηση της λεηλασίας από τους Αμερικανούς», ακολουθώντας μια ρητορική που παραπέμπει σε σοβιετικά αφηγήματα.
