Παλαιότερα τους τρόμαζαν οι συμμορίες, τώρα το κράτος τους τρομάζει. Οι δρόμοι είναι πιο ήσυχοι από ποτέ, με το ποσοστό ανθρωποκτονιών να αγγίζει ιστορικά χαμηλά.
Η νύχτα δεν ανήκει πια στις μαφίες, αλλά σε ένα καθεστώς που υποσχέθηκε ασφαλή τη χώρα — και την κράτησε κλειδωμένη. Όμως αυτή η ασφάλεια έχει οικοδομηθεί με τον τρόμο. Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στο Ελ Σαλβαδόρ.
Ο Ναγίμπ Μπουκέλε αναδεικνύεται ως ανανεωτικός ηγέτης. Νέος, άφθαρτος και τεχνοκρατικός, καταγγέλλει τα παλιά κόμματα και υπόσχεται μια ριζική αλλαγή. Το 2019 εκλέγεται πρόεδρος με τη δέσμευση να εξαλείψει τη συμμοριακή βία που ταλαιπωρούσε τη χώρα επί δεκαετίες. Και την εξαλείφει.
Μόνιμη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης
Παρόλα αυτά, το κόστος είναι η Δημοκρατία. Το 2022, κηρύσσει «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» με αφορμή την εγκληματικότητα — και δεν την άρει ποτέ. Η καταστολή γίνεται μόνιμη.
Οποιοσδήποτε φαίνεται ύποπτος, από άτομα με τατουάζ μέχρι όσους προσελκύσουν την προσοχή της αστυνομίας, μπορεί να συλληφθεί και να κρατηθεί επ’ αόριστον. Περισσότεροι από 85.000 άνθρωποι φυλακίζονται χωρίς δίκη και η χώρα φτάνει να έχει το υψηλότερο ποσοστό εγκλεισμού στον κόσμο. Ενώ η βία στους δρόμους υποχωρεί, η βία στις φυλακές αυξάνεται.
Καταστολή σε όλους τους τομείς
Το 2024 επανεκλέγεται με 85% των ψήφων, αγνοώντας το Σύνταγμα. Το εκκαθαρισμένο δικαστικό σώμα, διορισμένο από την κυβέρνησή του, επικυρώνει την επανεκλογή του. Όποιοι τολμούν να διαμαρτύρονται — δημοσιογράφοι, δικηγόροι, αγρότες, ακτιβιστές — συλλαμβάνονται, μετατρέποντας την επιλεκτική καταστολή σε καθολική.
Ο Μπουκέλε δεν χρειάζεται πια να παίζει τον αναμορφωτή. Εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες και στέλνει την αστυνομία να συλλάβει τη Ρουθ Λόπες, μια κορυφαία δικηγόρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δύο μέρες αργότερα, το κοινοβούλιο — απόλυτα ελεγχόμενο από το κόμμα του — ψηφίζει νόμο που χαρακτηρίζει τις οργανώσεις που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό ως «ξένους πράκτορες», υποχρεώνοντάς τις σε καταγραφή και φορολόγηση.
Συμφωνίες με τις συμμορίες;
Η στροφή προς τον αυταρχισμό δεν είναι τυχαία· είναι στρατηγική. Υποστηρίζεται από συμφωνίες με τις ίδιες συμμορίες που υποτίθεται ότι καταπολεμά. Σύμφωνα με αποκαλύψεις του El Faro και αμερικανικές επιθέσεις, το καθεστώς του Μπουκέλε έχει συνάψει μυστικές συμφωνίες με την MS-13 για τη μείωση των δολοφονιών, την απόκρυψη πτωμάτων και την υποστήριξη του κόμματός του στις εκλογές.
Σε αντάλλαγμα, τα ηγετικά στελέχη των συμμοριών αποκτούν πρόσβαση σε όπλα, σπίτια και ακόμη και στα σύνορα. Όσοι μίλησαν διατρέχουν κίνδυνο, και πολλοί που αποκάλυψαν αυτά τα σκάνδαλα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Η φιλία με τον Τραμπ
Και οι ΗΠΑ; Ο Τραμπ υποδέχεται τον Μπουκέλε ως σύμμαχο. Του αναθέτει τη φύλαξη εκατοντάδων απελαθέντων σε φυλακές εκτός του νόμου, προσφέροντας εκατομμύρια δολάρια. Οι απελάσεις μεταναστών γίνονται εργαλείο γεωπολιτικής συναλλαγής. Οι κρατούμενοι κρατούνται μυστικά και η τύχη τους είναι άγνωστη.
Σε τοπικό επίπεδο, η οικονομία δοκιμάζεται. Η φτώχεια αυξάνεται, οι επενδύσεις απουσιάζουν. Ο πειραματισμός με το Bitcoin αποτυγχάνει, και ο Μπουκέλε στρέφεται στην εξόρυξη χρυσού, παρακάμπτοντας την απαγόρευση του 2017. Οι αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις και τοπικές κοινότητες είναι έντονες, με την απάντηση να έρχεται μέσω συλλήψεων και στρατιωτικών εκκενώσεων.
Και πώς έγινε… παράδειγμα προς αποφυγή
Ο Μπουκέλε διατηρεί τη δημοτικότητά του. Έχει μετατρέψει το Twitter σε εργαλείο προπαγάνδας. Στοχεύει τους «εχθρούς του κράτους», τους «πράκτορες», τα «παλιά διεφθαρμένα κόμματα». Το αφήγημα του είναι γνωστό, όπως και η κατάληξή του.
Στην πραγματικότητα, κυβερνά μία χώρα όπου ο νόμος υποτάσσεται στη θέληση ενός ατόμου. Η ασφάλεια χρησιμοποιείται ως πρόσχημα, ενώ η ελευθερία υφίσταται ζημία. Ο κόσμος παρακολουθεί, και η περίπτωση του Μπουκέλε προσφέρει ένα μάθημα που δεν πρέπει να παραβλεφθεί: όταν κάποιος υπόσχεται να σε σώσει από το έγκλημα με την αναστολή του κράτους δικαίου, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ότι δεν θα σε σώσει από εκείνον.