Το 2012, αποκαλύφθηκε στην Αμφίπολη το μεγαλύτερο ταφικό μνημείο της Αρχαίας Ελλάδας, γνωστός ως Τάφος της Αμφίπολης. Το 2015, οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι το μνημείο είχε ανατεθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο προς τιμήν του Ηφαιστίωνα, ενώ στο εσωτερικό του βρέθηκε ένα εντυπωσιακό ψηφιδωτό που απεικονίζει την αρπαγή της Περσεφόνης. Το διάσημο Λιοντάρι της Αμφίπολης κοσμούσε κάποτε το μνημείο.
Μια πρόσφατη μελέτη από τον ερευνητή Δημήτρη Σαββίδη, δημοσιευμένη στο Nexus Network Journal, αποδεικνύει ότι το μνημείο έχει σχεδιαστεί ώστε να αλληλεπιδρά με το φως του ήλιου σε κομβικές στιγμές της χρονιάς, ιδιαίτερα κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Εικασίες και η νέα μελέτη
Από την ανακάλυψη του Τάφου της Αμφίπολης, υπήρχαν υποψίες ότι το μνημείο μπορεί να έχει αστρονομική ευθυγράμμιση, ωστόσο καμία έρευνα δεν το είχε επιβεβαιώσει μέχρι σήμερα.
Ο κ. Σαββίδης χρησιμοποίησε τρισδιάστατα ψηφιακά μοντέλα και υπολογιστικά εργαλεία για να αναλύσει την αλληλεπίδραση του ήλιου με το μνημείο σε διάφορες χρονικές στιγμές.
Στη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου (21 Δεκεμβρίου), το φως του ήλιου εισερχόταν στον εσωτερικό θάλαμο του μνημείου, φωτίζοντας ακριβώς την περιοχή όπου βρισκόταν η σαρκοφάγος.
Ο κ. Σαββίδης πιστεύει ότι αυτή η διαφάνεια δεν ήταν τυχαία, αλλά ότι το μνημείο σχεδιάστηκε σκόπιμα για να επιτύχει αυτό το φαινόμενο.
Η αλληλεπίδραση φωτός και σκιών
Το φως δεν φώτιζε μόνο τον εσωτερικό θάλαμο, αλλά έριχνε και συγκεκριμένες σκιές, οι οποίες ευθυγραμμίζονταν με αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως τα τεντωμένα χέρια των Καρυάτιδων, που μπορεί να συμβόλιζαν κάποια τελετουργική “στέψη” των νεκρών.
Εκτός από το χειμερινό ηλιοστάσιο, το μνημείο φαίνεται να σχεδιάστηκε ώστε να αλληλεπιδρά με το φως του ήλιου καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.
Η μελέτη δείχνει ότι το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, το φως του ήλιου εισερχόταν από τους εξωτερικούς θαλάμους, φωτίζοντας τα μωσαϊκά και τις σκάλες σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Τον χειμώνα, έφτανε στο πιο βαθύ σημείο του ταφικού θαλάμου, ενώ την άνοιξη, επαναλαμβανόταν η διαδικασία, συμβολίζοντας έναν κύκλο αναγέννησης.
Έλλειψη αγάλματος;
Ο κ. Σαββίδης υποστηρίζει ότι μέσα σε έναν από τους θαλάμους του τύμβου, πιθανώς υπήρχε ένα άγαλμα που έχει χαθεί και αλληλεπιδρούσε με το φως.
Η θεωρία του στηρίζεται σε στοιχεία, όπως η κενή περιοχή στο μωσαϊκό της Περσεφόνης, όπου μπορεί να σταθμεύει η βάση του αγάλματος. Επίσης, το σχέδιο των Καρυάτιδων, των οποίων τα τεντωμένα χέρια μπορεί να κρατούσαν ένα στέμμα, αλληλεπιδρούσε με το φως του ήλιου.
Σύμφωνα με τη μελέτη, σε άλλες αρχαίες δομές, όπως ο ναός του Απόλλωνα στις Βάσσες, γίνονταν θυσίες που συνδύαζαν τα αγάλματα με σημαντικά ηλιακά φαινόμενα.
Επιπλέον, η μελέτη διερευνά την πιθανή σύνδεση ανάμεσα στο μνημείο και τα τελετουργικά της Κυβέλης, της Μητέρας των Θεών και της Περσεφόνης, που σχετίζονται με τη γονιμότητα, το θάνατο και την αναγέννηση, βάσει της παρουσίας διακοσμητικών στοιχείων όπως οι ροζέτες και ο τελετουργικός ταύρος.
Σημαντική είναι επίσης η συμπτωματική σύμπτωση του χειμερινού ηλιοστασίου με ελληνικές γιορτές όπως τα Αλώα και τα Ποσείδεια, κατά τις οποίες γιορτάζονταν οι κύκλοι της γεωργίας και η επιστροφή του φωτός.
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο τύμβος Καστά είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα της ενσωμάτωσης της αρχαίας αρχιτεκτονικής με την αστρονομία, τη θρησκεία και την εξουσία, μέσω ενός σχεδίου που συνδέει τη μνήμη του νεκρού με τους φυσικούς κύκλους, χρησιμοποιώντας το φως ως σύμβολο της αιωνιότητας και της αναγέννησης.
