Η ασάφεια γύρω από την έγκριση του κανονισμού «SAFE» από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. εγείρει ερωτήματα για την Ελλάδα, καθώς η Τουρκία δεν αποκλείεται από αυτή τη διαδικασία.
Η πολωνική προεδρία της Ε.Ε. χαρακτήρισε την έγκριση «επιτυχία», με τον Πολωνό υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνταμ Σλάπκα να αναφέρει: «Εγκρίναμε το πρώτο σημαντικό πρόγραμμα αμυντικών επενδύσεων της Ε.Ε. ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτή η επιτυχία ανήκει σε όλους μας και θα ενισχύσει τις αμυντικές ικανότητες μας, υποστηρίζοντας παράλληλα την αμυντική μας βιομηχανία. Περισσότερες επενδύσεις στην ασφάλεια σημαίνουν καλύτερη αποτροπή από μεριάς εκείνων που επιθυμούν να μας βλάψουν».
Μέσω του «SAFE», η Ε.Ε. προγραμματίζει την παροχή έως και 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, τα οποία θα διατεθούν στα κράτη-μέλη κατόπιν αιτήματος και σύμφωνα με εθνικά σχέδια. Οι πόροι θα είναι διαθέσιμοι με μορφή χαμηλότοκων δανείων μακράς διάρκειας, τα οποία θα αποπληρωθούν από τα δικαιούχα κράτη.
Το «SAFE» ανοίγει νέες δυνατότητες συνεργασίας με τρίτες χώρες, επιτρέποντας συμμετοχή σε κοινές προμήθειες και για υπό ένταξη ή υποψήφιες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου. Παράλληλα, παρέχει τη δυνατότητα για πρόσθετες συμφωνίες με τρίτα κράτη, επιτρέποντας ευρύτερες προϋποθέσεις επιλεξιμότητας.
Η Τουρκία δεν αποκλείστηκε
Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική αντιπολίτευση ασκεί κριτική στην κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι δεν κατάφερε να αποκλείσει τη συμμετοχή της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας στο πρόγραμμα «ReArm Europe» μέσω συμφωνιών ή συνεργασιών, όπως οι συνεργασίες της Leonardo με την Baykar και η συμμετοχή της Piaggio με την Baykar.
Οι ελληνικές ανησυχίες ελήφθησαν υπόψη. Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Άμυνας, Τομάς Ρενιέ, δήλωσε σχετικά με τη συμμετοχή τρίτων χωρών στο «SAFE»: «Οι ανησυχίες των κρατών-μελών λήφθηκαν σοβαρά υπόψη, και το Άρθρο 16 επιτρέπει τον αποκλεισμό τρίτης χώρας αν συνιστά άμεση απειλή για την Ε.Ε.».
Αναφέρθηκε επίσης η ρήτρα διασφάλισης του «SAFE», σύμφωνα με την οποία έως το 65% των συστατικών ενός προϊόντος προμήθειας πρέπει να προέρχεται από χώρες της Ε.Ε., ΕΖΕΣ/ΕΟΧ ή Ουκρανία, με δυνατότητα συμμετοχής τρίτων χωρών σε ποσοστό μέχρι 35%.
Διπλωματική ερμηνεία της ομοφωνίας
Διπλωματικές πηγές παρέχουν διαφορετική ερμηνεία αναφορικά με την ομοφωνία που απαιτείται για συμφωνίες με τρίτες χώρες. Υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα μπορούσε να μπλοκάρει την υιοθέτηση του κανονισμού, αλλά αυτό δεν είναι ακριβές, καθώς υιοθετήθηκε με ειδική πλειοψηφία από 26 από τα 27 κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.
Διευκρινίζουν ότι το στάδιο διμερών συμφωνιών είναι κρίσιμο, και απαιτείται ομοφωνία, σύμφωνα με τα άρθρα 212 και 218 ΣΛΕΕ, όπως καταγράφεται και στη δήλωση της Επιτροπής στις πρακτικές της COREPER II.
Συμπερασματικά, επισημαίνουν ότι η σοβαρή εξέταση σύνθετων ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής είναι απαραίτητη και δεν επιδέχεται επιφανειακή ερμηνεία.
Το casus belli
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αναφέρει ότι δεν μπορεί να υπάρξει συνεργασία της Ε.Ε. με χώρα που διατηρεί casus belli κατά της Ελλάδας. Παράλληλα, η τουρκική κυβέρνηση είχε απορρίψει τις προτάσεις για την άρση του casus belli, θεωρώντας τες προκλητικές. Έτσι, η συμμετοχή της Τουρκίας στο ReArm Europe εξαρτάται από τη συνολική διαπραγμάτευση με την Άγκυρα και την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να ασκήσει βέτο.
