Πολλά ερωτήματα προκάλεσε η ξαφνική αλλαγή στάσης του Λίβυου στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος επιδιώκει τώρα την επικύρωση του αμφισβητούμενου τουρκο-λιβυκού συμφώνου που υπογράφηκε το 2019 από την κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης στην Τρίπολη.
Ο στρατάρχης Χαφτάρ, ηγέτης της κυβέρνησης του Τομπρούκ στην ανατολική Λιβύη, ο οποίος ήταν αρχικά αντίθετος στη συμφωνία με την Τουρκία, καταδικάζοντάς την ως νομικά ανυπόστατη το 2019, τώρα φαίνεται έτοιμος να επαναφέρει αυτή τη διαδικασία. Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα Aksam, η Βουλή του Χαφτάρ ανακοίνωσε τη δημιουργία επιτροπής για την επικύρωση της Συμφωνίας Θαλάσσιας Δικαιοδοσίας του 2019.
Η Ελλάδα εκφράζει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την πιθανή αναγνώριση της τουρκο-λιβυκής συμφωνίας από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης. Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει τονίσει επανειλημμένα ότι η συμφωνία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών και δεν έχει νομική ισχύ, δεδομένου ότι δεν έχει εγκριθεί από το λιβυκό κοινοβούλιο.
Ο γιος του Χαφτάρ στην Άγκυρα
Η αλλαγή πορείας του Χαφτάρ, μέχρι πρότινος συμμάχου της Ελλάδας για τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής, δημιουργεί νέα δεδομένα και περιπλέκει τις συνομιλίες για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.
Δύο μήνες πριν, ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ Χαλίφα, αντιστράτηγος και διοικητής του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, είχε επισκεφθεί την Άγκυρα κατόπιν πρόσκλησης του Τούρκου στρατηγού Σελτσούκ Μπαϊρακταρόγλου.
Ο Σαντάμ Χαλίφα συναντήθηκε επίσης με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας, Γιασάρ Γκιουλέρ, και φαίνεται ότι συζητήθηκαν οι νέες προσπάθειες της κυβέρνησης της Ανατολικής Λιβύης για προσεγγίσεις απέναντι στην Άγκυρα.
Μάχες στη Λιβύη
Η κατάσταση περιπλέκεται από πρόσφατες συγκρούσεις στη δυτική Λιβύη, που αναζωπυρώνουν ανησυχίες για έναν νέο εμφύλιο πόλεμο.
Η Αποστολή Υποστήριξης των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη (UNSMIL) έχει εκφράσει τη βαθιά ανησυχία της για τις συνέπειες της διαρκούς σύγκρουσης σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των αμάχων. Ο ΟΗΕ έχει ζητήσει άμεση και χωρίς όρους κατάπαυση του πυρός για την ασφάλεια των πολιτών και καλεί τα μέρη σε διάλογο.
Εν τω μεταξύ, και η Αίγυπτος αναζητά νέες ισορροπίες στην Τρίπολη, καθώς οι εσωτερικές συγκρούσεις στη Λιβύη αυξάνονται. Ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Μπαντρ Αμπντουλάτι είχε επικοινωνία με τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν, μόλις ώρες μετά την εκδήλωση των συγκρούσεων στην Τρίπολη. Οι δύο υπουργοί επιβεβαίωσαν τη στήριξή τους στη διαδικασία πολιτικής επίλυσης και στη διεξαγωγή εκλογών.
Σύμφωνα με τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου, Σαλάχ Χαλίμε, ο ΟΗΕ αναλαμβάνει δράση για την εδραίωση της ειρήνης και την αποτροπή ένοπλων συγκρούσεων, συνεργαζόμενος με γειτονικές χώρες για την προώθηση εκλογών και σχηματισμού νέας κυβέρνησης.
Τουρκικές εφημερίδες αναφέρουν ότι, στο πλαίσιο της σημαντικής τουρκικής επιρροής στη δυτική Λιβύη και των επαφών με την κυβέρνηση του Αμπντελχαμίντ Αλ Ντμπεϊμπά, παρατηρείται σύγκλιση απόψεων μεταξύ Καΐρου και Άγκυρας για διάφορα θέματα, μεταξύ των οποίων και η Λιβύη, με μια πιθανή συνεννόηση με την Ιταλία και τις ΗΠΑ.
Δεν έχει νομική ισχύ
Η υπογραφή του τουρκο-λιβυκού συμφώνου στις 27 Νοεμβρίου 2019 από την κυβέρνηση του Αμπντελχαμίντ Αλ Ντμπεϊμπά είχε προκαλέσει άμεσες αντιδράσεις από την Ελλάδα. Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι η συμφωνία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο, αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών και δεν έχει νομική ισχύ, αφού δεν εγκρίθηκε από το λιβυκό κοινοβούλιο. Η Ελλάδα επαναλαμβάνει ότι το τουρκο-λιβυκό σύμφωνο είναι παράνομο και αντίθετο προς το Διεθνές Δίκαιο.
Σε επιστολή προς τον ΟΗΕ που εστάλη τον περασμένο Ιανουάριο, η Ελλάδα χαρακτήρισε την κίνηση της Λιβύης για την ανακοίνωση συνορεύουσας ζώνης αντίθετη στο Διεθνές Δίκαιο:
- Πρώτον, η κίνηση αυτή κλείνει τον κόλπο της Σύρτης, με την οποία η Ελλάδα έχει αντιταχθεί από το 1974.
- Δεύτερον, χρησιμοποιεί γραμμές βάσης που έρχονται σε αντίθεση με το Διεθνές Δίκαιο.
- Τρίτον, οι συντεταγμένες που κατατέθηκαν ακολουθούν την παράνομη οριοθέτηση του τουρκολιβυκού συμφώνου του 2019.
Οριοθέτηση με Λιβύη
Η Ελλάδα έχει ήδη οριοθετήσει την ΑΟΖ της με τη Λιβύη από το 2011 με το νόμο 4001 από τον τότε υπουργό Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, ο οποίος προσδιόρισε μονομερώς την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Θεόδωρος Καρυώτης, το θέμα των θαλάσσιων οριοθετήσεων υπήρξε μακροχρόνια πηγή διενέξεων για την Ελλάδα, η οποία συνορεύει θαλασσίως με έξι κράτη και έχει προχωρήσει σε ελάχιστες οριοθετήσεις ΑΟΖ. Η πιο σημαντική είναι αυτή με την Αίγυπτο, η οποία πρέπει να ενισχύσει την ελληνική θέση στο Καστελόριζο, αν και η Ελλάδα υλοποίησε μια τμηματική οριοθέτηση το 2021, η οποία δεν είναι σύμφωνη με το Δίκαιο της Θάλασσας.
