Μετά τις πυραυλικές επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν στις 13 Ιουνίου, έχει ανοίξει ένα νέο μέτωπο – αυτή τη φορά στα κοινωνικά δίκτυα. Πρόκειται για τη μάχη της… ψεύτικης εικόνας.
Η πλατφόρμα BBC Verify έχει καταγράψει εκτενές κύμα παραπληροφόρησης που αποσκοπεί να υπερτονίσει την αντίδραση της Τεχεράνης, να παραποιήσει την πραγματικότητα και να ενισχύσει την πολωμένη αντίληψη του κοινού.
Στο επίκεντρο αυτής της ψηφιακής αναταραχής βρίσκονται βίντεο και εικόνες που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη (AI), είτε υποστηρίζοντας ανύπαρκτες επιθέσεις κατά του Ισραήλ, είτε ισχυριζόμενα ότι οι Ιρανοί υποστηρίζουν τις ισραηλινές ενέργειες.
Ψευδή βίντεο με πραγματική επιρροή
Τα τρία πιο δημοφιλή ψευδή βίντεο που εντόπισε το BBC έχουν ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια προβολές συνολικά. Σε αυτά περιλαμβάνονται εικόνες με πλήθος πυραύλων να προσγειώνονται στο Τελ Αβίβ και αμφίβολες καταγραφές νυχτερινών επιθέσεων. Ένα συγκεκριμένο βίντεο, που συγκέντρωσε 27 εκατομμύρια προβολές, δείχνει υποτιθέμενα ισραηλινά F-35 να καταστρέφονται, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από καμία αξιόπιστη πηγή.
Η Lisa Kaplan, διευθύνουσα του αναλυτικού οργανισμού Alethea, επισήμανε ότι αν αυτά τα βίντεο ήταν αληθινά, το Ιράν θα είχε καταστρέψει το 15% του στόλου των F-35 του Ισραήλ. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για προϊόντα παραποίησης ή παιχνιδιών υπολογιστή, όπως το viral TikTok με 21 εκατομμύρια προβολές που προέρχεται από εξομοιωτή πτήσης.
Ο πόλεμος των αφηγήσεων
Οι ψευδείς αφηγήσεις δεν περιορίζονται μόνο στο ιρανικό στρατόπεδο. Λογαριασμοί που υποστηρίζουν το Ισραήλ κυκλοφόρησαν παλαιότερα βίντεο από διαδηλώσεις στο Ιράν, υποστηρίζοντας ότι δείχνουν τον πληθυσμό να στρέφεται κατά του καθεστώτος και να υποστηρίζει το Ισραήλ.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ψευδή βίντεο φέρεται να δείχνει Ιρανούς να φωνάζουν «We love Israel» στους δρόμους της Τεχεράνης – κάτι που οι ειδικοί αναγνωρίζουν ως δημιούργημα AI.
«Super-spreaders» και ρωσική εμπλοκή
Ορισμένοι λογαριασμοί, όπως το Daily Iran Military, αύξησαν τον αριθμό των ακολούθων τους μέσα σε λίγες ημέρες από 700.000 σε 1,4 εκατομμύρια στο X. Αυτόι οι λογαριασμοί εμφανίζονται με επίσημα usernames και blue ticks, αλλά η ταυτότητα των διαχειριστών τους παραμένει άγνωστη.
Η Kaplan αναφέρεται σε ρωσικά δίκτυα επιρροής που έχουν αλλάξει στρατηγική, στρεφόμενα πλέον από τον πόλεμο στην Ουκρανία στη δυσφήμιση δυτικών οπλικών συστημάτων, όπως το F-35, τα οποία η Μόσχα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στρατιωτικά.
Τεχνητή νοημοσύνη χωρίς φρένο
Η Emmanuelle Saliba από την Get Real δήλωσε ότι αυτή είναι «η πρώτη φορά που βλέπουμε παραγωγική AI (generative AI) να χρησιμοποιείται σε τέτοια κλίμακα σε σύρραξη». Ψευδή βίντεο με φορτηγά γεμάτα πυραύλους να εμφανίζονται από ιρανικό βουνό — με βράχους που κινούνται μόνοι τους — παρουσιάζονται ως αληθινά από τον Grok, τον AI βοηθό του X.
Από την πλευρά του, το X δεν απάντησε στο αίτημα του BBC για σχόλιο σχετικά με τη συμπεριφορά του chatbot, το οποίο επανειλημμένα επιβεβαίωσε ότι τα ψευδή βίντεο είναι αυθεντικά.
Πίεση στους διαδικτυακούς τόπους
Το TikTok δήλωσε ότι εφαρμόζει αυστηρές πολιτικές για την απομάκρυνση ψευδούς περιεχομένου, όμως εκατομμύρια χρήστες έχουν ήδη εκτεθεί σε αυτό. Η Meta (Instagram) δεν απάντησε στις ερωτήσεις του BBC.
Ο ερευνητής Matthew Facciani εξηγεί ότι τέτοιου είδους περιεχόμενο διαδίδεται επειδή οι χρήστες με ευκολία μοιράζονται βίντεο που αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις ή τους προκαλούν έντονα συναισθήματα. Αυτή η δυναμική δίνει «φτερά» στην παραπληροφόρηση: συγκίνηση, απλοποίηση και πολιτική ταύτιση.
