Η πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ σε στρατιωτικούς και πυρηνικούς στόχους στο Ιράν εγείρει ανησυχίες στις παγκόσμιες ενεργειακές αγορές: η πιθανότητα η Τεχεράνη να απαντήσει με την «πυρηνική» της επιλογή – το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.
Αυτός ο στρατηγικός ναυτικός διάδρομος αποτελεί κρίσιμο σημείο για τη διεθνή εμπορία πετρελαίου, με σχεδόν το ένα τρίτο των θαλάσσιων εξαγωγών πετρελαίου, περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, να διέρχονται από εκεί.
Αν και οι ειδικοί θεωρούν τη πιθανότητα πλήρους αποκλεισμού χαμηλή, η γεωπολιτική ένταση ήδη αντικατοπτρίζεται δραματικά στις τιμές: το Brent σημείωσε βραχυπρόθεσμη άνοδο ακόμη και πάνω από $78/βαρέλι — η μεγαλύτερη ενδοσυνεδριακή αύξηση από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Μια σπάνια απειλή, ένας κοινός εφιάλτης
Το Ιράν έχει απειλήσει στο παρελθόν ότι θα κλείσει τα Στενά, πιο πρόσφατα το 2018, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά. Αντίστοιχη ρητορική είχε διατυπωθεί και το 2011-2012, αλλά η απειλή αυτή ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε.
Γιατί; Όπως εξηγεί ο αναλυτής Anas Alhajji στο CNBC, «οι φίλοι του Ιράν θα υποφέρουν. Ίσως και περισσότερο από τους εχθρούς του».
Η Κίνα, ως ο μεγαλύτερος πελάτης του ιρανικού πετρελαίου, εισάγει το 75% των εξαγωγών του, οπότε μια διακοπή της ροής θα πλήξει και την Τεχεράνη. Η Ellen Wald, συνιδρύτρια της Washington Ivy Advisors, συμφωνεί ότι η εξάρτηση του Ιράν από αυτούς τους διαύλους περιπλέκει την κατάσταση. Παράλληλα, τονίζει την ύπαρξη εναλλακτικών δρόμων μέσω των ΗΑΕ και του Ομάν, που καθιστούν τον πλήρη αποκλεισμό δύσκολο.
Ωστόσο, αυτές οι παρατηρήσεις βασίζονται στην υπόθεση ότι η Τεχεράνη και ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ θα δράσουν λογικά. Αυτή η λογική έχει οδηγήσει πολλούς αναλυτές να πιστεύουν ότι ο Νετανιάχου δεν θα επιτεθεί ποτέ σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ.
Υπάρχει επίσης κίνδυνος, όπως επισημαίνει η Helima Croft της RBC Capital Markets, από επιλεκτικές επιθέσεις σε πετρελαιοφόρα, παρεμβάσεις στη ναυσιπλοΐα και τοποθέτηση ναρκών. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι αγορές αντιδρούν με έντονη νευρικότητα και αύξηση του risk premium.
Ήδη, κορυφαίοι ναυλομεσίτες και εταιρείες, όπως η Frontline, είναι πιο επιφυλακτικοί σχετικά με τις δρομολογήσεις πλοίων στον Περσικό Κόλπο. Όπως δήλωσε ο CEO της Frontline, Lars Barstad, η εταιρεία έχει υιοθετήσει «εξαιρετικά επιφυλακτική στάση» μετά τις ισραηλινές επιθέσεις.
Ένα σοκ στις αγορές, με ανάγνωση του 2019
Ένα ακόμη πιθανό σενάριο είναι η Τεχεράνη να προσπαθήσει να χτυπήσει πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στην περιοχή, δημιουργώντας αναταράξεις στην αγορά ενέργειας χωρίς να κλείσει τα Στενά. Θυμίζει το χτύπημα στις εγκαταστάσεις της Aramco το 2019, το οποίο αποδόθηκε σιωπηλά στο Ιράν.
Ένα παρόμοιο πλήγμα στις υποδομές της Σαουδικής Αραβίας ή του Ιράκ θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές εκτός ελέγχου.
Η JPMorgan Chase υπολογίζει ότι σε περίπτωση αποκλεισμού των ροών μέσω Ορμούζ ή συνολικής ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να φτάσουν τα $130 το βαρέλι.
Ο Τραμπ και η Σαουδική Αραβία
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε μέσω Truth Social ότι «το Ιράν έχει μία τελευταία ευκαιρία για συμφωνία», απειλώντας με «ισχυρότερα χτυπήματα». Την ίδια στιγμή, δεν αποκλείεται να στραφεί στα Στρατηγικά Πετρελαϊκά Αποθέματα (SPR), τα οποία είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα — περίπου 400 εκατομμύρια βαρέλια, σε σύγκριση με 727 εκατομμύρια στη μέγιστη δυναμικότητα. Έχει, ωστόσο, επικρίνει την «αιμορραγία» του αποθέματος επί προεδρίας Μπάιντεν.
Η Σαουδική Αραβία καταδίκασε τη ισραηλινή επίθεση, αλλά μπορεί να δεχθεί πιέσεις από την Ουάσινγκτον να αυξήσει την παραγωγή για να περιορίσει την άνοδο των τιμών. Ο OPEC+, στον οποίο ανήκει και το Ιράν, διαθέτει περίσσεια προσφορά, αλλά οι περισσότερες ποσότητες βρίσκονται κοντά στον Κόλπο.
Η Κίνα μπορεί να παίξει έναν περιοριστικό ρόλο: ως κύριος εμπορικός εταίρος του Ιράν, έχει στρατηγικό συμφέρον να διατηρήσει το διάδρομο των Στενών ανοιχτό και να αποφύγει τις υψηλότερες τιμές ενέργειας.
Είναι σαφές ότι, καθώς η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν εξελίσσεται, το στενό πέρασμα των 50 χλμ. ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και τη θάλασσα του Ομάν μετατρέπεται σε σημείο καμπής γεωπολιτικής σημασίας.
Διαβάστε επίσης:
→Συναγερμός στη ναυτιλιακή βιομηχανία λόγω της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν
