Έχετε θέσει στόχους για τη νέα χρονιά; Αν ναι, εξακολουθείτε να εργάζεστε προς αυτούς; Σύμφωνα με έρευνες στις ΗΠΑ, οι μισοί από αυτούς εγκαταλείπουν τις αποφάσεις τους μέχρι το τέλος Μαρτίου.
Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι απαιτούνται μήνες για να εδραιωθεί μια νέα συμπεριφορά, ανεξαρτήτως του πότε ξεκινά κανείς.
Η διαδικασία σχηματισμού συνηθειών συνδέεται με τη ντοπαμίνη, μια ουσία που σχετίζεται με την απόλαυση και εκκρίνεται ως ανταμοιβή για συγκεκριμένες δράσεις. Ο Economist εξηγεί την εμπλοκή δύο νευρωνικών συστημάτων:
- Το αυτόματο σύστημα, που βρίσκεται στα βασικά γάγγλια – εσωτερικές δομές του εγκεφάλου – αντιδρά σε προβλέψιμα ερεθίσματα με αντανακλαστικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, το ξυπνητήρι ενεργοποιεί τη ρουτίνα «ξύπνημα – μπάνιο – καφές – ντύσιμο – οδήγηση».
- Το σκοποκατευθυνόμενο σύστημα, που λειτουργεί στον φλοιό του εγκεφάλου, ενεργοποιείται κατά την εκτέλεση συνειδητών ενεργειών που οδηγούν σε θετικές ενισχύσεις. Αυτό το σύστημα μπορεί να υπερισχύσει του αυτόματου, αν χρειαστεί. Αν ακούσετε για μποτιλιάρισμα στο ραδιόφωνο, προσαρμόζετε συνειδητά τη διαδρομή σας προς τη δουλειά.
Για περιστασιακές αλλαγές, ο μηχανισμός «συνήθεια + παρέμβαση» είναι αποτελεσματικός. Ωστόσο, για μόνιμες αλλαγές, απαιτείται μείωση του αυτόματου μηχανισμού και ενίσχυση του συνειδητού.
Η Αποτελεσματική Τεχνική
Σε επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο, οι Εϊκε Μπουαμπάνγκ και οι συνεργάτες του από το Trinity College του Δουβλίνου μελέτησαν στρατηγικές για να επιτευχθεί αυτή η αλλαγή. Οι πιο αποτελεσματικές τεχνικές επικεντρώνονται κυρίως στην αλληλεπίδραση ερεθισμάτων και αντιδράσεων. Η επαναληπτική εξάσκηση – το ισχυρό εργαλείο του ατόμου που παίρνει αποφάσεις αλλαγής – σταδιακά καθιστά το συνειδητό αυτόματο.
Όταν το κίνητρο είναι ισχυρό (π.χ. “πηγαίνω στη δουλειά για να πληρωθώ”), η συνήθεια εδραιώνεται εύκολα. Για πιο λιγότερο δυσκίνητους στόχους, μικρές ανταμοιβές όπως η απώλεια βάρους ή η αναγνώριση από μια εφαρμογή μπορούν να βοηθήσουν. Αν θέλετε να διακόψετε μια κακή συνήθεια, πρέπει να εξαλείψετε τα γνωστά ερεθίσματα.
Γιατί όμως καταλήγουμε να μαθαίνουμε κακές συνήθειες; Αν και είναι ένα μυστήριο, οι περισσότερες συνήθειες διαμορφώνονται γιατί διευκολύνουν τη ζωή μας και μειώνουν το γνωστικό βάρος. Ωστόσο, αυτό το σύστημα μπορεί να παραβιαστεί. Η νικοτίνη, για παράδειγμα, διεγείρει άμεσα την παραγωγή ντοπαμίνης, μια διαδικασία που η φυσική επιλογή δεν είχε προβλέψει. Άλλες συνήθειες, όπως η αναβλητικότητα, είναι πιο δύσκολες να εξηγηθούν.
Η Βούληση είναι το Κλειδί
Στο τέλος, η επιστήμη δείχνει ότι η παραδοσιακή βούληση παραμένει η πιο αποτελεσματική οδός για την αλλαγή, όπως σημειώνει ο Economist παραφράζοντας ένα γνωστό αστείο.
«Πόσοι ψυχαναλυτές χρειάζονται για να αλλάξουν μια λάμπα; Μόνο ένας – αλλά η λάμπα πρέπει να θέλει να αλλάξει».
