Μέσα σε ένα καταιγιστικό θόρυβο μετάλλου και μηχανών, τα πρώτα ευρώ γίνονται πραγματικότητα — και η Ευρώπη αποκτά, για πρώτη φορά, μια κοινή ταυτότητα σε χρυσό και ασήμι.
Είναι μεσημέρι, 11 Μαΐου 1998, και στο Νομισματοκοπείο της Γαλλίας, κοντά στο Μπορντό, η ιστορία παίρνει μορφή: σχεδόν με μαγικό τρόπο, ένα δίχρωμο κέρμα με χρυσό και ασημί χρώμα προσγειώνεται στο μεταλλικό δίσκο. Είναι το πρώτο ευρώ, το σύμβολο ενός κόσμου χωρίς σύνορα που αποκτά υλική υπόσταση.
Ο Ντομινίκ Στρος-Καν, υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, γελάει καθώς πατά το κουμπί. Ο μηχανισμός αρχίζει, και το πρώτο ευρώ βγαίνει στην επιφάνεια. Το σηκώνει και το δαγκώνει — «είναι πραγματικό», φωνάζει με χαρά. Κρατάει όχι μόνο ένα νόμισμα, αλλά και την υπόσχεση μιας ενιαίας Ευρώπης, όπου ο ψαράς της Λισαβόνας και ο τραπεζίτης στο Ελσίνκι θα μετρούν τα ίδια χρήματα.
Η τελετή αυτή σηματοδοτεί την αρχή μιας γιγαντιαίας βιομηχανικής επιχείρησης. Τα παλιά νομίσματα —φράγκο, λιρέτα, μάρκο, δραχμή— μετρούν αντίστροφα. Σε 3,5 χρόνια, τα ευρώ θα κυκλοφορούν σε 12 χώρες, στα χέρια 310 εκατομμυρίων πολιτών. Μια ιδέα που γεννήθηκε ανάμεσα σε διαπραγματεύσεις και πολιτικές εντάσεις, τώρα γίνεται πραγματικότητα — και παράγει ήχο.
Το όνομα, το σύμβολο και οι δύο όψεις
Ωστόσο, το ευρώ δεν είναι απλώς ένα νόμισμα. Είναι μια αρχιτεκτονική αντίληψη. Το όνομά του επιλέγεται το 1995, τρία χρόνια πριν, ύστερα από επιστολή ενός Βέλγου δασκάλου, του Ζερμαίν Πιρλό, προς την Κομισιόν. Το σύμβόλo € εμπνέεται από το ελληνικό έψιλον, το πρώτο γράμμα της λέξης «Ευρώπη», και παρουσιάζει δύο γραμμές που συμβολίζουν τη σταθερότητα.
Τα νομίσματα, σχεδιασμένα από τον Βέλγο καλλιτέχνη Λικ Λούικς, εμφανίζουν μια κοινή ευρωπαϊκή όψη, χωρίς εθνικές διακρίσεις, και μια εθνική όψη με χαρακτηριστικά κάθε χώρας. Από τη μία πλευρά, η ένωση. Από την άλλη, η ταυτότητα. Ήδη από το 1996, η Κομισιόν διοργανώνει έναν πανευρωπαϊκό διαγωνισμό: κάθε χώρα υποβάλλει σχέδια, μια διεθνής επιτροπή τα επιλέγει, και οι Υπουργοί Οικονομικών δίνουν την τελική έγκριση. Η διαδικασία διαρκεί μήνες, και η επιλογή του Λούικς εγκρίνεται με δημόσια αποδοχή 64%. Ένα σύνολο σχεδίων που ενώνει την ήπειρο χωρίς να την εξαφανίζει.
Τα χαρτονομίσματα, κατασκευασμένα από βαμβακερές ίνες, απεικονίζουν αρχιτεκτονικά στυλ διαχρονικά: από το κλασικό του €5 έως το σιδηρογυάλινο του 19ου αιώνα στα €200. Από την πρόσοψη, οι πόρτες και τα παράθυρα δείχνουν συνεργασία. Στο πίσω μέρος, φανταστικές γέφυρες που γίνονται πραγματικές χάρη σε έναν Ολλανδό καλλιτέχνη, τον Ρόμπιν Σταμ, στην πόλη Σπάικενισε.
Προσδοκίες και ρίσκο
Ωστόσο, πίσω από τον μεταλλικό θόρυβο των πρεσών, το πολιτικό κλίμα είναι ευάλωτο. Η κοπή των ευρώ ξεκινά μόλις μία εβδομάδα μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις για τη θέση της Γαλλίας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Βέβαια, η τελετή με τον Στρος-Καν να δαγκώνει το πρώτο νόμισμα είναι μακριά από πολυάριθμες πολιτικές ίντριγκες. Εδώ, η ουσία μιλάει: ο χαλκός, το νικέλιο, το μέταλλο της ένωσης.
Το ευρώ, στην αρχική του μορφή, ενσωματώνει προσδοκίες και ρίσκα. Η Ευρώπη ρισκάρει το πιο πολύτιμο εργαλείο κρατικής κυριαρχίας: το νόμισμά της. Κανείς δεν γνωρίζει αν θα μπορέσει να αντέξει. Αλλά το στοίχημα έχει ήδη μπει: το πρώτο νόμισμα έχει κοπεί.
