Για μήνες, η Τουρκία φαινόταν να προχωρά σε μια περίοδο ομαλότητας, με ευνοϊκές συνθήκες για τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι ιστορικά τεταμένες σχέσεις με την Ευρώπη βελτιώνονταν, καθώς η στρατηγική σημασία της Άγκυρας ως συμμάχου στο ΝΑΤΟ ενισχυόταν λόγω της στροφής του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προς τη Μόσχα. Παράλληλα, ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός άρχισε να υποχωρεί και τα επιτόκια, που επί χρόνια ταλαιπωρούσαν την κυβέρνηση του Ερντογάν, επιτέλους έκαναν πτώση.
Υπήρχαν ακόμη ενδείξεις ότι η 40χρονη εξέγερση των Κούρδων αυτονομιστών ίσως πλησίαζε στο τέλος της. Ωστόσο, η σκοτεινή πλευρά της κυβέρνησης Ερντογάν παρέμενε κρυμμένη, καθώς οι αρχές προχωρούσαν σε μακροχρόνιες καταστολές κατά των πολιτικών του αντιπάλων, ενώ ο ίδιος εξίσωναν την αντιπολίτευση με ένα “πρόβλημα που δηλητηριάζει τη δημοκρατία”.
Η κατάσταση κορυφώθηκε την Τετάρτη με τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου, του δημοφιλούς δημάρχου Κωνσταντινούπολης, ο οποίος θεωρείται ο πιο ισχυρός πολιτικός αντίπαλος του Ερντογάν από το 2002. Η σύλληψή του έθεσε σε κίνδυνο τις πρόσφατες επιτυχίες του Ερντογάν και πυροδότησε ανησυχίες ότι ενδέχεται να είναι ένα επικίνδυνο σημείο καμπής για την Τουρκία, έστω κι αν η χώρα έχει συνηθίσει σε έναν αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης εδώ και χρόνια.
Η οικονομία
Οι επενδυτές, που είχαν επιστρέψει στις τουρκικές αγορές μετά την εγκατάλειψη των ανορθόδοξων νομισματικών πολιτικών από τον Ερντογάν, αντέδρασαν με σοκ. Η λίρα σημείωσε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, καθώς οι ανησυχίες για τη δέσμευση του Ερντογάν στο κράτος δικαίου και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις αυξήθηκαν, όπως ανέφεραν οι Financial Times.
Ο δείκτης BIST 100 έκλεισε με πτώση σχεδόν 9%. Η Capital Economics τόνισε ότι η σύλληψη του Ιμάμογλου εγείρει ανησυχίες σχετικά με “την ευρύτερη μεταρρυθμιστική ατζέντα” και υποδεικνύει ότι “πολιτικές ανησυχίες ίσως αρχίσουν να κυριαρχούν στη σκέψη του προεδρεύοντος Ερντογάν”.
Ο Galip Dalay από το Chatham House δήλωσε ότι η σύλληψη του Ιμάμογλου ενδέχεται να καταστρέψει τις ελπίδες της Άγκυρας για τη χρήση των ενισχυμένων δεσμών άμυνας και ασφάλειας με την Ευρώπη για την ανάπτυξη ευρύτερων σχέσεων με την ήπειρο.
Ένας Γερμανός αξιωματούχος σημείωσε ότι είναι αδύνατο να “αγνοηθεί η Τουρκία”, δεδομένου του μεγέθους της αμυντικής της βιομηχανίας, προσθέτοντας ότι “είμαστε μόλις στην αρχή της συζήτησης” και ότι είναι στο χέρι της Τουρκίας να διευκολύνει τις συνομιλίες.
Η ευκαιρία με την επιστροφή Τραμπ
Ωστόσο, η ανανεωμένη σημασία της Άγκυρας για την ευρωπαϊκή άμυνα, σε συνδυασμό με την επιστροφή του Τραμπ στο Λευκό Οίκο, πιθανώς ενθάρρυνε τον Ερντογάν να προχωρήσει εναντίον του κύριου αντίπαλού του, όπως αναφέρουν οι αναλυτές.
Ο Seda Demiralp, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Işık στην Κωνσταντινούπολη, ανέφερε ότι οι ΗΠΑ “διευκόλυναν αυτή τη στροφή”, επισημαίνοντας ότι μπορούν “να συνεργαστούν με αυτούς που θεωρούμε ισχυρούς ηγέτες”.
Ο Ιμάμογλου και οι άλλοι φυλακισθέντες
Ο Ιμάμογλου ξεχωρίζει ως ένας από τους λίγους πολιτικούς που προσεγγίζουν ένα ευρύ φάσμα ψηφοφόρων, συμπεριλαμβανομένων Κούρδων, συντηρητικών και κοσμικών. Ηγήθηκε του κεντρώου, κοσμικού αντιπολιτευτικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) στην ιστορικά άσχημη ήττα του ΑΚΡ στις τοπικές εκλογές πέρυσι.
Ωστόσο, ο 54χρονος έχει αντιμετωπίσει πολλές ποινικές έρευνες σε μια χώρα όπου ο Ερντογάν, που κυβερνά πάνω από 20 χρόνια, ασκεί τεράστια εξουσία σε κρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του δικαστικού συστήματος. Την Πέμπτη δήλωσε ότι δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με τις “θεατρίνες” της αντιπολίτευσης.
Η σύλληψή του – που σχετίζεται με φερόμενες συνδέσεις με “τρομοκρατία” και κατηγορίες διαφθοράς – συνέβη λίγες ημέρες πριν το CHP τον ανακοινώσει ως υποψήφιο πρόεδρό του για τις εκλογές το 2028. Ο πρώην βουλευτής Kınıklıoğlu τόνισε ότι η σύλληψη του Ιμάμογλου είναι “ένα σαφές σημάδι ότι ο Ερντογάν δεν θέλει να πάρει κανένα ρίσκο” πριν τις επόμενες εκλογές.
Άλλοι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν βρίσκονται επίσης φυλακισμένοι, όπως ο Selahattin Demirtaş, ηγέτης της κουρδικής αντιπολίτευσης που διεκδίκησε την προεδρία και κρατείται από το 2016, παρά τη δικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι η κράτησή του ήταν άδικη. Ο Ümit Özdağ, ηγέτης του υπερεθνικιστικού κόμματος Νίκη, καταδικάστηκε τον Ιανουάριο για προσβολή του Ερντογάν σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ωστόσο, ο Ιμάμογλου αντιπροσωπεύει μια νέα εποχή: ουδέποτε ο Ερντογάν είχε κινηθεί τόσο αποφασιστικά εναντίον ενός κυρίαρχου αντιπάλου και της ηγεσίας του πιο ιστορικού κόμματος της Τουρκίας, που ιδρύθηκε από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, τον πατέρα της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας.
Οι επικριτές του Ερντογάν και η αντιπολίτευση πιστεύουν ότι ο αυταρχισμός του καθοδηγείται κυρίως από την αποφασιστικότητα να διατηρήσει την εξουσία.
Σύμφωνα με τους κανόνες, ο Ερντογάν μπορεί να διεκδικήσει νέες εκλογές εάν το κοινοβούλιο προκηρύξει εκλογές πριν από τη λήξη της θητείας του ή αν τροποποιηθεί το σύνταγμα, ωστόσο, αυτό απαιτεί σημαντική υποστήριξη από την αντιπολίτευση για να εξασφαλίσει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.
Ο Hamish Kinnear, αναλυτής της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής στην Verisk Maplecroft, αναφέρει ότι ο κίνδυνος τώρα είναι ότι “η σύλληψη του Ιμάμογλου ενώνει την αντιπολίτευση και προκαλεί πολιτική αντίδραση”.
Οι διαδηλώσεις
Η ανησυχία στην Τουρκία μεταφέρθηκε ήδη στους δρόμους. Χιλιάδες διαδηλωτές στην Κωνσταντινούπολη αγνόησαν την απαγόρευση διαδηλώσεων που επιβλήθηκε μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου και συγκεντρώθηκαν έξω από το δημαρχείο και το πάρκο Γκεζί, φωνάζοντας “όλοι μαζί ενάντια στον φασισμό”. Ξέσπασαν επεισόδια με την τουρκική αστυνομία, η οποία χρησιμοποίησε πλαστικές σφαίρες και δακρυγόνα κατά των συγκεντρωμένων.
