Για τέσσερις δεκαετίες, η Ιαπωνία υποστήριζε σιωπηλά τον αμερικανικό τρόπο ζωής, ενώ η δική της οικονομία βυθιζόταν σε στασιμότητα. Τώρα, ωστόσο, ήρθε η ώρα για τον λογαριασμό και αυτός είναι πολύ μεγάλος.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, η Ιαπωνία υποστήριζε την οικονομία των ΗΠΑ, όχι από καλοσύνη ή αφέλεια, όπως αναφέρει το Market Watch, αλλά μέσω μιας άτυπης συμφωνίας τόσο ευνοϊκής που κανείς δεν ήθελε να την αμφισβητήσει. Σύμφωνα με αυτήν, η Ιαπωνία διατηρούσε τα δολάρια της επενδεδυμένα σε αμερικανικά ομόλογα, επιτρέποντας στις ΗΠΑ να δανείζονται φθηνά και να καταναλώνουν απερίσπαστα.
Σήμερα, αυτή η συμφωνία δείχνει να καταρρέει, προειδοποιεί το Market Watch. Η Ιαπωνία βυθίζεται στο χρέος, το πολιτικό της σύστημα είναι παράλυτο και χρειάζεται τα κεφάλαιά της πίσω. Όταν ο μεγαλύτερος δανειστής σου προετοιμάζεται να αποσυρθεί, είναι φυσικό να ανησυχείς.
Η σιωπηλή δύναμη που σταματά να είναι σιωπηλή
Η Ιαπωνία κατέχει 1,1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε αμερικανικά ομόλογα, καθιστώντας την τον μεγαλύτερο ξένο κάτοχο χρέους των ΗΠΑ, ξεπερνώντας την Κίνα. Ωστόσο, ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκε ή απείλησε. Απλώς αγόραζε και παρέμενε σιωπηλή. Το πρόβλημα είναι ότι το σιωπηλό κεφάλαιο, όταν αρχίσει να μιλά, προκαλεί ταραχές.
Σήμερα, το δημόσιο χρέος έχει φτάσει στο 235% του ΑΕΠ — όπως αν χρωστούσες το ετήσιο μισθό σου, πολλαπλασιασμένο κατά 2,3 στην πιστωτική σου. Ο πρωθυπουργός Ισιμπά διατηρεί την εξουσία με μόλις 21% αποδοχή, έπειτα από σκάνδαλα και οικονομικά λάθη. Όταν ο δανειστής σου είναι ταυτόχρονα χρεοκοπημένος και πολιτικά αδύναμος, το ΑΤΜ της Αμερικής ετοιμάζεται να εμφανίσει «ανεπαρκές υπόλοιπο».
Πώς απέκτησε η Αμερική τραπεζίτη
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ προσέφεραν στρατιωτική προστασία στην Ιαπωνία με αντάλλαγμα οικονομική συνεργασία. Η Ιαπωνία αναπτύχθηκε με τα δολάρια που απέκλεισε και ανέπτυξε τον τομέα της από μεταλλικά παιχνίδια μέχρι αυτοκίνητα της Toyota και high-tech προϊόντα.
Το 1985, με τη Συμφωνία της Πλάζα, οι G5 αποφάσισαν να ενισχύσουν το γεν, «σπάζοντας» την εξαγωγική μηχανή της Ιαπωνίας. Η Ιαπωνία υπέγραψε, πιστεύοντας ότι θα μπορούσε να το ελέγξει, αλλά δεν τα κατάφερε.
Το γεν εκτοξεύτηκε 50% σε δύο χρόνια. Αν η Ιαπωνία μεταμόρφωνε τα δολάρια από τα πλεονάσματά της σε γεν, το πρόβλημα θα χειροτέρευε. Έτσι, άρχισε να αγοράζει αμερικανικά ομόλογα, σε μεγάλες ποσότητες.
Οι ΗΠΑ συνέχιζαν να δανείζονται φθηνά, η Ιαπωνία να εξάγει ανενόχλητα και όλοι έκαναν τα στραβά μάτια στο γεγονός ότι πρόκειται για ένα καλοστημένο «recycling game». Κανείς δεν ήθελε να διαταράξει αυτή τη μαγική ισορροπία.
Γιατί τελειώνει το πάρτι
Σήμερα, τρεις παράγοντες υπονομεύουν αυτή τη συμφωνία:
1. Δημογραφικές τάσεις. Οι γηράσκοντες Ιάπωνες χρειάζονται τα αποθέματα για συντάξεις — όχι για να χρηματοδοτούν τις ΗΠΑ. Η επένδυση σε ομόλογα δεν εξασφαλίζει τροφή στο τραπέζι.
2. Δημόσιο χρέος. Το 235% του ΑΕΠ δεν είναι απλώς πρόβλημα — είναι μια βόμβα. Η Ιαπωνία πρέπει να αυξήσει τα επιτόκια για να προσελκύσει αγοραστές. Αλλά ποιος θέλει να κρατά αμερικανικά ομόλογα με χαμηλές αποδόσεις;
3. Πολιτική αστάθεια. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός είναι «πιο αδύναμος από ράφι ΙΚΕΑ χωρίς βίδες», σύμφωνα με το Market Watch. Αν η κυβέρνηση καταρρεύσει, οι αγορές μπορεί να πανικοβληθούν.
Το νέο σχέδιο: Από το χρέος στην επένδυση
Σ’ αυτό το σκηνικό εμφανίζεται ο Μασαγιόσι Σον της SoftBank — ο γνωστός dealmaker που βρίσκει στήριξη από τον Ντόναλντ Τραμπ. Πρότεινε μια ριζοσπαστική λύση: Αντί η Ιαπωνία να διατηρεί 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε κρατικά ομόλογα, να τα μετατρέψει σε άμεσες επενδύσεις στις ΗΠΑ — σε τομείς όπως η τεχνολογία, οι υποδομές και η ενέργεια. Ένα κοινό επενδυτικό ταμείο ΗΠΑ–Ιαπωνίας.
Αυτός ο τρόπος, αντί για IOUs με απόδοση 0, μπορεί να προσφέρει μερίσματα. Κοινά κέρδη. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ρευστότητα σε πραγματικά έργα αντί για παθητική ανακύκλωση χρέους.
Το πρόβλημα; Αν η Ιαπωνία προχωρήσει σε μαζική πώληση ομολόγων, τα επιτόκια στις ΗΠΑ θα εκτοξευτούν. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ θα πρέπει να βρει ισορροπία σαν ζογκλέρ σε τεντωμένο σχοινί, με το ένα χέρι στη βόμβα.
