Καθώς η Ουάσιγκτον ασκεί πιέσεις στην Τεχεράνη και επιβάλλει κυρώσεις, η προσοχή εστιάζεται στην αγορά πετρελαίου.
Μια συμφωνία ΗΠΑ – Ιράν σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα θα μπορούσε να αυξήσει τη διαθέσιμη προσφορά ή να οδηγήσει σε στρατιωτική σύγκρουση που θα μπλοκάρει το 20% του παγκόσμιου προμήθεια πετρελαίου.
Τους τελευταίους μήνες, οι τιμές του πετρελαίου έχουν σημειώσει σημαντική πτώση, καθώς κυμαίνονται γύρω από 60 – 65 δολάρια το βαρέλι, με αναλυτές να προειδοποιούν για πιθανή πτώση έως 50 – 55 δολάρια. Η αλλαγή αυτή αντικατοπτρίζει την προσδοκία ότι μια συμφωνία ΗΠΑ–Ιράν θα μπορούσε να προσθέσει 1 έως 2 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως στην παγκόσμια προσφορά. Ωστόσο, οι πραγματικές επιπτώσεις ίσως είναι πιο περίπλοκες και γεωπολιτικά ευαίσθητες.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι έχει σταλεί πρόταση στην Τεχεράνη και προειδοποίησε πως «πρέπει να κινηθούν γρήγορα ή θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες». Παρά τις δηλώσεις προόδου, υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες, όπως το αν θα επιτραπεί ο εμπλουτισμός ουρανίου και σε ποιο βαθμό.
Το Πετρέλαιο ως Μηχανισμός Πίεσης – και Αυταπάτης
Η αγορά φαίνεται να αντιδρά σαν να επιστρέφει άμεσα το ιρανικό πετρέλαιο, αλλά η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Όπως σημειώνει ο Άνας Αλχάτζι στο Market Watch, οι κυρώσεις έχουν περιορισμένη επίδραση: «Ουσιαστικά, το ιρανικό πετρέλαιο πηγαίνει κυρίως στην Κίνα».
Η εκτίμηση της εταιρείας του προβλέπει 1,5 – 1,6 εκατομμύρια βαρέλια καθημερινά μέσω θαλάσσης, και επιπλέον 100.000 – 150.000 μέσω οδικών μεταφορών. Συχνά, χρησιμοποιούνται ενδιάμεσοι σταθμοί για να κρύβεται η προέλευση.
Κατά συνέπεια, μια πιθανή συμφωνία δεν θα μπορούσε αναγκαστικά να αυξήσει την παραγωγή, αλλά θα καθιστούσε τις ήδη υπάρχουσες αποστολές ορατές. Δηλαδή, «η αγορά θα νομίζει ότι αυξάνονται οι εξαγωγές, ενώ στην πραγματικότητα απλώς αποκαλύπτονται».
Εάν υπάρξει πλήρης άρση κυρώσεων, οι αναλυτές εκτιμούν ότι το Ιράν μπορεί να αυξήσει τις εξαγωγές του κατά 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως σε μερικούς μήνες, και μέχρι 2 εκατομμύρια μέσα σε ένα χρόνο. Αυτή η αύξηση θα μπορούσε να πιέσει περαιτέρω τις τιμές σε μια χρονική στιγμή που υπάρχουν ήδη προσδοκίες για επιπλέον παραγωγή από τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο ενδεχόμενο.
Από τα Στενά του Ορμούζ
Ο Τραμπ έχει απειλήσει με δευτερογενείς κυρώσεις για οποιαδήποτε χώρα αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο — και έχει τονίσει ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία, «θα υπάρξει μια αντίδραση που δεν έχετε ξαναδεί».
Εάν οι δευτερογενείς κυρώσεις εφαρμοστούν με αυστηρότητα, οι εξαγωγές θα μπορούσαν να πέσουν κάτω από το 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως, σύμφωνα με τον Φιλίτι. Επιπλέον, οποιαδήποτε στρατιωτική δράση κατά του Ιράν θα μπορούσε να καταστρέψει σημαντικές υποδομές, με αποτέλεσμα άμεσες και παρατεταμένες μειώσεις στην εξαγωγή.
Το πιο ακραίο σενάριο θα ήταν μια εμπλοκή στα Στενά του Ορμούζ — το σημείο διέλευσης του 20% της παγκόσμιας ποσότητας πετρελαίου. Ένα κλείσιμο θα μπορούσε να εκτινάξει τις τιμές στα ύψη, και το μπρεντ θα μπορούσε να επιστρέψει γρήγορα στα 80 ή ακόμα και 100 δολάρια το βαρέλι, εξαρτημένο από τη διάρκεια της κρίσης.
Γεωπολιτικές Σταθερές και Απροβλέπτοτητα της Αγοράς
Το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο εντείνει την αστάθεια στην αγορά. Η προσέγγιση ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας και ο ρόλος της Κίνας ως σταθερού αγοραστή του ιρανικού πετρελαίου φτιάχνουν ένα περίπλοκο σύστημα αλληλεξαρτήσεων.
Η Σαουδική Αραβία παραμένει η χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγική ικανότητα στον κόσμο και μπορεί να επηρεάσει την παγκόσμια ισορροπία παρέχοντας περισσότερη παραγωγή ή επιβάλλοντας περιορισμούς για να ενισχύσει τις τιμές.
Η Ουάσιγκτον επιδιώκει διπλό στόχο: σταθερές τιμές για τους Αμερικανούς καταναλωτές και στρατηγικό έλεγχο στις ενεργειακές εξελίξεις της Μέσης Ανατολής.
Η αγορά πετρελαίου δεν αντιδρά πια μόνο στις μεταβολές της προσφοράς ή της ζήτησης. Κάθε ανακοίνωση, διαρροή ή απειλή από τις ΗΠΑ, την Τεχεράνη ή τη Ριάντ μπορεί να αλλάξει τις προσδοκίες, να επηρεάσει συμβόλαια και να ενεργοποιήσει αλγόριθμους.
Ακόμα και αν υπάρξει συμφωνία ΗΠΑ–Ιράν, η επίδραση στις τιμές δεν θα εξαρτηθεί μόνο από τη φύση της συμφωνίας, αλλά και από την αξιοπιστία της εφαρμογής της. Προς το παρόν, οι τιμές του πετρελαίου αντικατοπτρίζουν περισσότερο γεωπολιτικές υποθέσεις παρά θεμελιώδη δεδομένα. Σε μια παγκόσμια οικονομία που εξαρτάται από το βαρέλι, κάθε διαπραγμάτευση στην Τεχεράνη μπορεί να έχει άμεσες επιπτώσεις στους καταναλωτές.
