Μετά την πιο σφοδρή αμερικανική επίθεση σε ιρανικά πυρηνικά εργοστάσια, ο πόλεμος εισέρχεται σε νέα φάση. Οι εγκαταστάσεις Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν καταστράφηκαν, αλλά η Τεχεράνη διατηρεί το πιο ισχυρό της όπλο: τα Στενά του Ορμούζ. Αν απαντήσει κλείνοντάς τα, θα διακυβευτεί το ένα τρίτο του παγκόσμιου πετρελαίου. Ποιος έχει πλέον τον έλεγχο του πολέμου; Και πώς επηρεάζει η συμμαχία ΗΠΑ–Ισραήλ την κατάσταση;
Η επιχείρηση Midnight Hammer της 22ας Ιουνίου, με τη συμμετοχή βομβαρδιστικών B-2 και πυραύλων cruise από υποβρύχια, αποτέλεσε τη μεγαλύτερη στρατιωτική δράση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή από το 2003, στοχεύοντας τις τρεις κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν – Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν. Αυτή είναι η πρώτη φορά που η Ουάσινγκτον συμμετέχει ανοιχτά ως πολεμικός σύμμαχος του Ισραήλ κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αναφέρει ότι το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα «καταστράφηκε ολοσχερώς». Αρχικές δορυφορικές εικόνες δείχνουν σοβαρές ζημιές, κυρίως στο Φορντό, το οποίο βρίσκεται σε βάθος 500 μέτρων κάτω από βουνό. Αν και θα χρειαστεί χρόνος για να εκτιμηθεί πλήρως η ζημιά, φαίνεται ότι οι Ιρανοί έχουν χάσει τη δυνατότητα μαζικής εμπλουτισμού ουρανίου, τουλάχιστον προσωρινά.
Ο Νετανιάχου επιτυγχάνει 25 χρόνια στόχων
Για τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, η αμερικανική παρέμβαση συνιστά ιστορική επιβεβαίωση της στρατηγικής που ακολουθεί από τη δεκαετία του ’90. Η συμμαχία Τραμπ–Ισραήλ αποδίδει με την πιο εντυπωσιακή επίθεση που έχει υποστεί το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Το Ισραήλ μπορεί πλέον να ισχυρίζεται ότι έχει πετύχει τον βασικό του στρατηγικό στόχο: τη σημαντική αποδυνάμωση της ιρανικής απειλής.
Το ερώτημα, όμως, είναι αν αυτό αρκεί. Εάν το Ιράν δεν απαντήσει με νέα κλιμάκωση, μπορεί να υπάρξει η δυνατότητα να τερματιστεί η εκστρατεία, όπως φαίνεται να επιθυμεί η Ουάσινγκτον. Ωστόσο, αν η Τεχεράνη επιλέξει μια επιθετική αντίποινη δράση – ειδικά αν στοχεύσει τις θαλάσσιες οδούς του παγκόσμιου εμπορίου – τότε η κατάσταση θα αλλάξει δραματικά.
Σοκ, αλλά όχι καθεστωτική ανατροπή
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, διευκρινίζει ότι η επίθεση ήταν περιορισμένη, χωρίς στόχευση στρατιωτικών δυνάμεων ή αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης.
Ωστόσο, το γεωπολιτικό αποτύπωμα είναι τεράστιο. Οι ΗΠΑ είναι η πρώτη χώρα που πλήττει ανοιχτά τα πυρηνικά του Ιράν – όχι με κυρώσεις ή δολιοφθορές, αλλά με βόμβες.
Η ισχύς που παρουσίασε ο Λευκός Οίκος δίνει στον Τραμπ ένα νέο διαπραγματευτικό χαρτί. Ωστόσο, αν η Ισλαμική Δημοκρατία δεν υποχωρήσει, το κόστος για τις ΗΠΑ μπορεί να αυξηθεί εκθετικά.
Το Ιράν στη γωνία – και το φάντασμα του Ορμούζ
Το Ιράν δεν έχει άμεσα επιτεθεί στις ΗΠΑ, περιοριζόμενο σε βαλλιστικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ, με τις περισσότερες να αναχαιτίζονται. Ωστόσο, ένα σενάριο που προκαλεί ανησυχία διεθνώς είναι η πιθανότητα κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ.
Σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πετρελαίου περνά από εκεί – ένα στενό πέρασμα ανάμεσα σε Ιράν και Ομάν, μόλις 40 χλμ. σε πλάτος στο πιο στενό σημείο του. Το Ιράν έχει πολλές φορές απειλήσει ότι «αν δεν μπορούμε εμείς να εξάγουμε πετρέλαιο, τότε κανείς δεν θα μπορεί».
Εάν επιχειρήσει να κλείσει το Ορμούζ μέσω θαλάσσιων ναρκών, επιθέσεων με ταχυπλόα ή πυραυλικών απειλών, οι αγορές θα εκραγούν. Ήδη, οι τιμές του πετρελαίου ανέβαιναν από την ανακοίνωση των αμερικανικών επιδρομών. Ένα πραγματικό κλείσιμο του Ορμούζ – ή ακόμα και μια επίθεση σε τάνκερ – θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση στιλ 1973, με τιμές-ρεκόρ και πιθανή άμεση εμπλοκή του αμερικανικού ναυτικού.
Το επόμενο βήμα
Η πιο αισιόδοξη προοπτική είναι η συμβολική αποκλιμάκωση από την πλευρά του Ιράν, όπως συνέβη μετά τη δολοφονία του Σουλεϊμανί το 2020. Ήδη, υπάρχουν ενδείξεις από την ιρανική κρατική τηλεόραση που υποβαθμίζουν την έκταση των ζημιών.
Αν αυτό ενταχθεί σε μια στρατηγική ελέγχου της κατάστασης, ο Τραμπ μπορεί να πετύχει μια «νίκη χωρίς δεύτερο γύρο» όπως την περιγράφει.
Ωστόσο, αν το καθεστώς του Αγιατολάχ Χαμενεΐ επιλέξει να αποκαταστήσει την αξιοπιστία του μέσω στρατιωτικής δράσης – κυρίως μέσω του Ορμούζ – τότε οι εξελίξεις θα είναι γρήγορες και δύσκολα ελέγξιμες. Σε αυτή την περίπτωση, η ερώτηση δεν θα είναι πια τι πέτυχαν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, αλλά ποιον πόλεμο ξεκίνησαν χωρίς να μπορέσουν να τον ελέγξουν.
