Ο εθισμός στον τζόγο δεν περιορίζεται πάντα σε δραματικές σκηνές στα καζίνο — συχνά ξεκινά με ήσυχες και καθημερινές συνήθειες. Ενα πρόσθετο στοίχημα κατά τη διάρκεια των playoffs, μια αυξανόμενη προσοχή στις αποδόσεις ή η ανάγκη να «επανεξισώσετε» τα χαμένα μπορεί να υποδηλώνουν κάτι πιο σοβαρό. Σε αντίθεση με άλλες μορφές εθισμού, ο τζόγος είναι πιο εύκολο να αποκρυφτεί, ειδικά όταν διεξάγεται σε ψηφιακή μορφή. Ωστόσο, το συναισθηματικό, οικονομικό και ψυχολογικό κόστος μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικό. Η κατανόηση των προειδοποιητικών σημάτων μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για την εξισορρόπηση της κατάστασης πριν γίνει χαοτική.
Προβληματικός τζόγος: Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια
Σε μια εποχή όπου το στοίχημα είναι κυριολεκτικά ένα κλικ μακριά, μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τη διαφορά ανάμεσα στο περιστασιακό παιχνίδι και τον καταναγκαστικό τζόγο. Για πολλούς, τα αθλητικά στοιχήματα ή τα καζίνο είναι μορφές διασκέδασης — όμως για άλλους, μπορούν να εξελιχθούν σε έναν σοβαρό εθισμό με εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες.
Η πρόσβαση στον διαδικτυακό τζόγο έχει αυξηθεί σημαντικά, και η έλλειψη ευαισθητοποίησης των πολιτών σημαίνει ότι εκατομμύρια άτομα παλεύουν ανώνυμα χωρίς να αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια. Η κατανόηση του πώς εκδηλώνεται ο προβληματικός τζόγος είναι η αρχή για την αναγνώρισή του — είτε αφορά τον εαυτό σας είτε κάποιο άτομο κοντά σας.
Σημάδια και συμπτώματα εθισμού: Τζόγος, αλκοόλ και χρήση ουσιών
Ο εθισμός μπορεί να εμφανιστεί σε πολλές μορφές, από χρήση ουσιών μέχρι συμπεριφορές όπως ο τζόγος. Η αναγνώριση των σημάτων είναι κρίσιμη για την έγκαιρη παρέμβαση και την αποτελεσματική βοήθεια. Συχνά σημάδια περιλαμβάνουν την εμμονή με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά ή τη χρήση, τις αποτυχημένες προσπάθειες μείωσης, και την παραμονή στη δραστηριότητα παρά τις αρνητικές επιπτώσεις.
Επιπλέον, μπορεί να υπάρξουν σωματικά συμπτώματα όπως διαταραχές στον ύπνο, προβλήματα όρεξης ή ανεξήγητα θέματα υγείας. Συναισθηματικές και συμπεριφορικές αλλαγές, όπως ευερεθιστότητα, μυστικοπάθεια ή απομάκρυνση από κοινωνικές δραστηριότητες, συνήθως συνοδεύουν τον εθισμό. Αυτή η αναγνώριση μπορεί να είναι το πρώτο βήμα στη διαδικασία ανάρρωσης.
Αιτίες του εθισμού στον τζόγο – Ποιοι είναι οι πιο ευάλωτοι;
Σε μια μελέτη του 2023 με τίτλο “Risk Factors for Gambling Disorder: A Systematic Review”, αναλύονται η σύνθετη φύση και οι αιτίες του εθισμού στον τζόγο. Η ανασκόπηση, που χρησιμοποιεί δεδομένα από 33 έρευνες, εντοπίζει κομβικούς κοινωνικοδημογραφικούς παράγοντες κινδύνου — όπως η νεαρή ηλικία, η ανύπαντρη ζωή, η χαμηλή εκπαίδευση και η οικονομική πίεση — ως σημαντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της διαταραχής του τζόγου.
Η ανασκόπηση καταδεικνύει επίσης τη σύνδεση του εθισμού στον τζόγο με πολλές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, άγχος, παρορμητικότητα και χρήση ουσιών, ενώ εστιάζει στις αρνητικές επιπτώσεις από γνωστικές διαστρεβλώσεις και αλεξιθυμία.
Η ενασχόληση με τον τζόγο μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικία έναρξης, τις προτιμήσεις παιχνιδιών και τη διαδικτυακή συμπεριφορά, με τις γυναίκες να τείνουν συχνά προς τα τυχερά παιχνίδια και να αναφέρουν πιο σοβαρά συμπτώματα σε νωρίτερο στάδιο. Τα ευρήματα τονίζουν την επείγουσα ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας, ιδιαίτερα εν μέσω των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 που ενίσχυσε πολλούς από τους παράγοντες ευαλωτότητας.
Όταν η αγάπη για τον αθλητισμό γίνεται παγίδα
Για τους περισσότερους, τα αθλητικά στοιχήματα είναι ψυχαγωγικά και υπεύθυνα. Ωστόσο, οι συνέπειες δεν είναι ίδιες για όλους. Όσοι αντιμετωπίζουν εθισμό στον τζόγο, το NCAA March Madness μπορεί να αποδειχθεί μια περίοδος γεμάτη προκλήσεις. «Όλοι όσοι γνωρίζω που παίζουν στοίχημα τρελαίνονται αυτή την εποχή του χρόνου», λέει ο Scott, σε δήλωση του σύμφωνα με το NPR. «Από τα τουρνουά περιφέρειας έως τον εθνικό τελικό».
Για τον Scott, ο προβληματικός τζόγος οδήγησε σε οικονομική κρίση και διαζύγιο. Είναι σε διαδικασία ανάρρωσης εδώ και μήνες αλλά δεν νιώθει ακόμη έτοιμος να μοιραστεί δημόσια τη ιστορία του, ζητώντας να χρησιμοποιηθεί μόνο το μικρό του όνομα. Παραδέχεται ότι το στίγμα γύρω από τον προβληματικό τζόγο είναι ευρέως διαδεδομένο.
«Η αίσθηση είναι ότι υπάρχει κάτι ελαττωματικό στον χαρακτήρα σου», προσθέτει. Ο Scott είναι ισόβιος φίλαθλος και προπονητής λυκείου. Αναφέρει ότι τα άτομα όπως αυτός δυσκολεύονται συχνά να διαχωρίσουν τον τζόγο από την αγάπη τους για τον αθλητισμό: «Είναι κάτι που αγαπάμε». Με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το 2018 για τη νομιμοποίηση των αθλητικών στοιχημάτων, ο τζόγος — και διαδικτυακός και δια ζώσης — είναι πιο προσβάσιμος από ποτέ σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ.
Αναμένεται ότι οι Αμερικανοί θα στοιχηματίσουν 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια του March Madness φέτος, με την πλήρη νόμιμη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών να αναμένεται να φτάσει τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την American Gaming Association. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν σαφή εικόνα του προβληματικού τζόγου και πώς να το διαχειριστούν. Ακολουθεί ένας οδηγός με τα βασικά που πρέπει να γνωρίζετε.
Ο εθισμός στον τζόγο στην Ελλάδα: Πόσοι είναι οι επηρεαζόμενοι και πόσα χρήματα δαπανούν
Ο τζόγος έχει εξελιχθεί σε σημαντικό θέμα δημόσιας υγείας στην Ελλάδα, με αυξημένα ποσοστά συμμετοχής και χρηματικών δαπανών.
Επικράτηση του τζόγου και προβληματική συμπεριφορά
- Γενικός πληθυσμός: Σύμφωνα με έρευνα του 2014, το 41% των Ελλήνων ενηλίκων είχε συμμετάσχει σε τυχερά παιχνίδια τον προηγούμενο χρόνο.
- Προβληματικός τζόγος: Η ίδια έρευνα αποκάλυψε ότι το 2,4% των συμμετεχόντων πληρούσε τα κριτήρια για προβληματική ενασχόληση με τον τζόγο, με αρνητικές συνέπειες και δυνατότητα απώλειας ελέγχου.
- Έφηβοι: Σύμφωνα με έρευνα του 2024, το 37,8% των Ελλήνων εφήβων ηλικίας 16–18 ετών είχε στοιχηματίσει τον τελευταίο χρόνο, με το 13,3% να παρουσιάζει σημάδια προβληματικής συμπεριφοράς.
Οικονομική δαπάνη στον τζόγο
- Νόμιμος τζόγος: Στο πρώτο τρίμηνο του 2024, η συνολική δαπάνη από νόμιμες δραστηριότητες τζόγου στην Ελλάδα ανήλθε σε 10,85 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αξιόλογη αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
- Ετήσια δαπάνη: Το 2023, οι Έλληνες δαπάνησαν περίπου 29,2 δισ. ευρώ σε τυχερά παιχνίδια, με μεγάλη μερίδα αυτών να αφορά τον διαδικτυακό τζόγο.
- Παράνομος τζόγος: Εκτιμάται ότι το 2023 δόθηκαν περίπου 1,7 δισ. ευρώ σε παράνομες δραστηριότητες τζόγου, με περίπου 900.000 Έλληνες να συμμετέχουν τουλάχιστον μία φορά σε τέτοιες ενέργειες.
Ρυθμιστικά μέτρα
Η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ) μελετά την εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης για την παρακολούθηση της τζακπότ δραστηριότητας, την καταπολέμηση του εθισμού και τη ρύθμιση της παράνομης διαφήμισης.
Πώς να αναγνωρίσετε τον προβληματικό τζόγο
Οι ειδικοί στον τομέα του εθισμού και οι ερευνητές δηλώνουν ότι τα σημάδια του εθισμού στον τζόγο δεν είναι τόσο ευρέως γνωστά όσο εκείνα που σχετίζονται με άλλες μορφές εθισμού, όπως τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, αν και συχνά παραμένουν συνυφασμένα με άλλους εθισμούς. Ακολουθούν τέσσερα από τα πιο κοινά σημάδια του προβληματικού τζόγου:
- Εμμονή με τον τζόγο
- Τζόγος σε απομόνωση
- Αποτυχία να σταματήσει ο τζόγος
- Aίσθηση ότι πρέπει να παίξει περισσότερο μετά από απώλειες
«Συνήθως αρχίζει με μια πραγματική εμμονή προς τον τζόγο», αναφέρει η Michelle Malkin, διευθύντρια του Gambling Research and Policy Initiative στο East Carolina University. Δηλώνει ότι ο προβληματικός τζόγος γίνεται γρήγορα αποξενωμένος από κοινωνικές δραστηριότητες. «Πολλοί προτιμούν να παίξουν μόνοι τους, είτε στο σπίτι είτε σε καζίνο».
Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να ενεργοποιούν τα ίδια νευρωνικά κυκλώματα με τις διαταραχές χρήσης ουσιών, και προκαλούν αναδόμηση του εγκεφάλου. «Μπορεί να προσπαθούν να σταματήσουν, αλλά συνήθως δεν μπορούν να μείνουν μακριά για πολύ», λέει η Malkin. Συχνά οι προβληματικοί παίκτες παρατηρούν ανεξήγητα χρέη ή λαμβάνουν δάνεια χωρίς να χρησιμοποιούν τα χρήματα σύμφωνα με τους στόχους τους, σύμφωνα με τη Malkin.
Οι διαταραχές τζόγου μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις — καταστροφή σχέσεων, χαμένες καριέρες, ακόμα και αυτοκτονία. Η Malkin αποκαλεί αυτή τη διαστρεβλωμένη σκέψη «πλάνη του παίκτη». Για να διορθώσουν τα προβλήματα που προκαλεί ο τζόγος, οι άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι «πρέπει να παίξουν περισσότερο για να καλύψουν τις ζημιές». Αυτή η κυκλική σκέψη μπορεί να βαθύνει το πρόβλημα.
Ποιες είναι οι διαθέσιμες βοήθειες για την αντιμετώπιση του εθισμού στον τζόγο
Υπάρχουν γραμμές βοήθειας για όσους πλήττονται από τον εθισμό. Υπάρχουν επίσης κέντρα θεραπείας, αν και δεν είναι όλα τα ασφαλιστικά προγράμματα που καλύπτουν αυτή τη μορφή θεραπείας όπως κάνουν για άλλους εθισμούς. «Είναι κάπως ειρωνικό», λέει η Jody Bechtold, θεραπεύτρια που εξειδικεύεται στη θεραπεία ατόμων με εθισμό στον τζόγο. «Είναι σαν να χρειάζεται να βρείτε 10.000 δολάρια για να πάτε σε αποτοξίνωση, την ίδια στιγμή που τα οικονομικά σας είναι τρίτου χεριού».
Η Bechtold και άλλοι ειδικοί προτείνουν να βρείτε θεραπευτή με ειδίκευση στις διαταραχές τζόγου. «Το 60% των θεραπευτικών πρακτικών είναι όμοια με αυτές άλλων εθισμών», λέει η Bechtold. «Αλλά υπάρχει και ένα άλλο 40% που είναι πραγματικά πολύ διαφορετικό». Όπως σημειώνει, οι προβληματικοί παίκτες δεν βιώνουν φυσικούς περιορισμούς: «Δε λιποθυμάς επειδή τζόγιζες παραπάνω».
Πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται σε ανάρρωση υπογραμμίζουν τη σημασία της εύρεσης ομάδων υποστήριξης. «Πρέπει να εμπλακείς με άλλους ανθρώπους», λέει ο Scott, ο ισόβιος φίλαθλος που τώρα αναρρώνει. «Αρχικά, ίσως να βρεις μόνο ένα άτομο». Ο Scott είπε ότι αναζήτησε υποστήριξη μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων — όπως το Reddit, όπου δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες μοιράζονται τις εμπειρίες τους — για να βρει αλληλεγγύη με άλλους που αντιμετωπίζουν τον ίδιο εθισμό.
Πώς να ξαναχτίσετε τη ζωή σας μετά τον τζόγο
Ο Jeffrey Wasserman είναι σε διαδικασία ανάρρωσης μετά την απώλεια της καριέρας του ως δικηγόρος λόγω του τζόγου και τώρα ηγείται μιας διαδικτυακής ομάδας υποστήριξης για άτομα που αντιμετωπίζουν τον ίδιο πρόβλημα. Δηλώνει ότι για τους φιλάθλους, η διακοπή των στοιχημάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολη. «Τώρα απαιτείται να παραιτηθείς από τα δύο πράγματα που αγαπάς περισσότερο στη ζωή σου», λέει ο Wasserman, «τον τζόγο και τα σπορ».
Ο Wasserman συγκρίνει την κατάσταση με μια διατροφική διαταραχή. Όπως πρέπει να μάθει κάποιος να ζει με το φαγητό, έτσι και οι παίκτες πρέπει να σεβαστούν την παρουσία χρημάτων ή, στην περίπτωση των αθλητικών στοιχημάτων, των σπορ. Για κάποιους, αναφέρει, ίσως είναι καλύτερα να αποφεύγουν τελείως τον αθλητισμό, ενώ άλλοι μπορούν να συνεχίζουν να ασχολούνται με την αγάπη τους για τη διοργάνωση και τον ανταγωνισμό.
Συνιστά να αρχίσουν σιγά-σιγά — να δοκιμάσουν διάλειμμα μιας εβδομάδας ή να παρακολουθήσουν έναν αγώνα χωρίς να στοιχηματίσουν. «Όπως η διαχείριση κάθε άλλης κατάστασης, μπορείς να το προσεγγίσεις με έναν μελετημένο τρόπο», λέει ο Wasserman. Οι Wasserman και άλλοι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι η ανάρρωση από τον προβληματικό τζόγο είναι εφικτή, αλλά τελικά απαιτεί μια νέα νοοτροπία. Τεχνικές όπως η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματικά ποσά ή η χρήση εφαρμογών τζόγου αναφέρονται πιο συχνά ως βραχυπρόθεσμες λύσεις.
Περισσότεροι από τους αναρρωθέντες τονίζουν ότι η συντήρηση της ψυχικής υγείας απαιτεί προσοχή. «Πρέπει να αντιληφθείτε ότι είναι μη ρεαλιστικό να υποθέσετε ότι δεν θα έχετε ποτέ πειρασμούς ξανά», συμπληρώνει ο Wasserman. «Η ελπίδα είναι ότι οι γνώ
