Η χρήση των κοινωνικών μέσων, όπως το Instagram, το TikTok και το Snapchat, έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των εφήβων. Αυτό αποδεικνύεται από πρόσφατη επιστημονική μελέτη με τίτλο «Ρίσκα για Προβληματική Χρήση Κοινωνικών Μέσων σε Νέους: Συστηματική Ανασκόπηση Μακροχρόνιων Μελετών», που δημοσιεύτηκε στο Adolescent Research Review. Σχεδόν όλα τα παιδιά ηλικίας 12-18 ετών έχουν smartphone και περνούν πολλές ώρες online καθημερινά.
Αν και η τεχνολογία προσφέρει πλεονεκτήματα, οι επιστήμονες ανησυχούν για την υπερβολική και ενδεχομένως επιβλαβή χρήση των social media από τους εφήβους.
Σύμφωνα με την Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, ιατρό της Θεραπευτικής Κλινικής του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα και καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, η μελέτη αναλύει 23 έρευνες από διάφορες χώρες, εστιάζοντας στις αιτίες που οδηγούν στην λεγόμενη προβληματική χρήση των κοινωνικών μέσων. Αυτή η μορφή χρήσης περιλαμβάνει την υπερβολική ή εθιστική χρήση που επηρεάζει αρνητικά την ψυχική και σωματική υγεία, την ακαδημαϊκή απόδοση, τις σχέσεις και τον ύπνο.
Οι ερευνητές εντόπισαν εννέα κύριες κατηγορίες παραγόντων που συντελούν στην ανάπτυξη προβληματικής χρήσης:
- Κίνητρα Χρήσης: Πολλοί έφηβοι χρησιμοποιούν τα social media για να βαριούνται ή να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου. Όταν αυτό είναι συστηματικό, μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση.
- Γονεϊκοί Παράγοντες: Η σχέση των παιδιών με τους γονείς είναι κρίσιμη. Η έλλειψη υποστήριξης ή ο μη καθορισμός ορίων ενδέχεται να αυξήσει τις πιθανότητες προβληματικής χρήσης. Αντίθετα, οι θετικές και ανοιχτές συζητήσεις μπορούν να τα προστατεύσουν.
- Τραυματικές Εμπειρίες: Παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση ή έχουν μεγαλώσει σε δύσκολες συνθήκες τείνουν να στρέφονται στα social media για να ξεφύγουν.
- Επιρροή Συνομηλίκων: Η ανάγκη για αποδοχή από την ομάδα οδηγεί συχνά σε υπερβολική χρήση των social media, ενώ η σύγκριση με άλλους είναι έντονη.
- Σκέψεις και Συναισθήματα: Οι έφηβοι που αισθάνονται αρνητικά συναισθήματα μπορεί να στραφούν στα social media για παρηγοριά, γεγονός που συχνά επιδεινώνει την κατάσταση.
- Έλλειψη Αυτοελέγχου: Παιδιά που δυσκολεύονται με την αυτορύθμιση και διαχείριση συναισθημάτων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
- Προσωπικότητα: Χαρακτηριστικά όπως η αναζήτηση συγκινήσεων και η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να αυξάνουν την ευαισθησία τους στη χρήση social media.
- Ψυχική Υγεία: Δυσκολίες, όπως κατάθλιψη και άγχος, είναι συχνές αιτίες που ωθούν τα παιδιά στη χρήση των social media, η οποία συνήθως τους κάνει να αισθάνονται χειρότερα.
- COVID-19: Η πανδημία και η κοινωνική απομόνωση οδήγησαν σε αύξηση της χρήσης των social media και, κατά συνέπεια, του προβλήματος.
Η μελέτη τονίζει ότι το θέμα είναι πολύπλοκο και επηρεάζει αρκετές πτυχές της ζωής των νέων. Απαιτεί συνεργασία από γονείς, σχολεία και επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Προτείνεται επίσης η χρήση αντικειμενικών εργαλείων για την εκτίμηση της κατάστασης, όπως εφαρμογές που παρακολουθούν τη χρήση του κινητού, δεδομένου ότι τα ερωτηματολόγια συχνά δεν αποτυπώνουν την πραγματική εικόνα.
Συμπερασματικά, η προβληματική χρήση των κοινωνικών μέσων είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που πλήττει ολοένα και περισσότερους εφήβους. Είναι απαραίτητη η πρόληψη, η ενημέρωση και οι κατάλληλες παρεμβάσεις, προκειμένου τα παιδιά να μάθουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με υγιή και ισορροπημένο τρόπο.
