Με μεγάλη συγκίνηση αποχαιρετά η Ουρουγουάη τον Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα, τον θρυλικό ηγέτη που έγινε γνωστός παγκοσμίως ως ο «φτωχότερος πρόεδρος του κόσμου». Ο Μουχίκα απεβίωσε σε ηλικία 89 ετών, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος της χώρας, Ζαμαντού Ορσί, μέσω ανάρτησης στην πλατφόρμα Χ.
«Με βαθιά θλίψη, αναγγέλλουμε τον θάνατο του συντρόφου μας Χοσέ “Πέπε” Μουχίκα. Πρόεδρος, ακτιβιστής, καθοδηγητής και ηγέτης. Θα μας λείψεις πολύ, αγαπημένε φίλε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ουρουγουανός πρόεδρος.
Ο θάνατος του Μουχίκα σημειώθηκε λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της συζύγου του, πρώην αντιπροεδρου Λουσία Τοπολάνσκι, ότι ο πρώην πρόεδρος έπασχε από καρκίνο του οισοφάγου σε τελικό στάδιο και λάμβανε παρηγορητική φροντίδα για την ανακούφιση του πόνου.
Ο Μουχίκα είχε αποκαλύψει τον Ιανουάριο ότι η ασθένειά του, η οποία διαγνώστηκε τον Μάιο του 2024, είχε προχωρήσει και ότι το ηλικιωμένο του σώμα δεν μπορούσε να αντέξει περαιτέρω θεραπεία.
Con profundo dolor comunicamos que falleció nuestro compañero Pepe Mujica. Presidente, militante, referente y conductor. Te vamos a extrañar mucho Viejo querido. Gracias por todo lo que nos diste y por tu profundo amor por tu pueblo.
— Yamandú Orsi (@OrsiYamandu) May 13, 2025
Η πορεία του στη πολιτική
Ο Χοσέ Μουχίκα υπήρξε εμβληματική μορφή της λατινοαμερικανικής αριστεράς και υπηρέτησε ως πρόεδρος της Ουρουγουάης από το 2010 έως το 2015. Παρά τη θέση του, επέλεξε έναν ταπεινό τρόπο ζωής, ζώντας σε ένα μικρό αγρόκτημα στα περίχωρα του Μοντεβιδέο μαζί με τη σύζυγό του και τη σκυλίτσα του, τη Μανουέλα, και οδηγώντας ένα παλιό Volkswagen Beetle. Το μεγαλύτερο μέρος του μισθού του το δώριζε σε κοινωνικά προγράμματα.
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, η Ουρουγουάη ηγήθηκε αριθμού κοινωνικών προοδευτικών μέτρων, επικυρώνοντας το δικαίωμα στην άμβλωση, νομιμοποιώντας τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, και το 2013, καθιστώντας την πρώτη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε την κάνναβη.
Από την ένοπλη δράση στην πολιτική
Πριν τη πολιτική του καριέρα, ο Μουχίκα υπηρέτησε στην αντάρτικη ομάδα Τουπαμάρος (MLN-T) τη δεκαετία του ’60 και ’70, στοχεύοντας στην ανατροπή του καθεστώτος και εγκαθίσταντας σοσιαλιστική κυβέρνηση μέσω ένοπλης δράσης.
Η ομάδα πραγματοποίησε τραπεζικές ληστείες και άλλες επιθέσεις, τις οποίες ο Μουχίκα χαρακτήριζε «απαλλοτριώσεις τύπου Ρομπέν των Δασών», για την αναδρομή του πλούτου στους φτωχούς. Με τον καιρό, οι μέθοδοι της ομάδας έγιναν πιο βίαιες, περιλαμβάνοντας απαγωγές και δολοφονίες.
Ο Μουχίκα τραυματίστηκε σοβαρά, συνελήφθη τέσσερις φορές και απέδρασε δύο, συμπεριλαμβανομένης της θεαματικής απόδρασής του από τη φυλακή Punta Carretas το 1971 με τη συμμετοχή πολλών κρατουμένων. Στη συνέχεια, συνελήφθη ξανά το 1972 και καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλάκισης κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας από το 1973 έως το 1985.
Η μοναχική περίοδος και η φιλοσοφική του μεταμόρφωση
Η παρατεταμένη φυλάκιση του Μουχίκα διαμόρφωσε τη φιλοσοφία του. Ο ίδιος είχε δηλώσει:
«Ήμασταν φυλακισμένοι και μόνοι, οπότε για να επιβιώσουμε, έπρεπε να σκεφτούμε και να ξανασκεφτούμε πολλά», περιγράφοντας την εμπειρία του σε ντοκιμαντέρ του Netflix αφιερωμένο στη ζωή του. Είχε παραδεχτεί ότι αν δεν ήταν αυτή η δοκιμασία, μπορεί να ήταν πιο «επιπόλαιος».
Μετά την αποφυλάκισή του το 1985, ανέλαβε ενεργό ρόλο στην πολιτική, εκλέγοντας βουλευτής και στη συνέχεια γερουσιαστής, πριν καταλάβει τη θέση του υπουργού Κτηνοτροφίας, Γεωργίας και Αλιείας στην πρώτη αριστερή κυβέρνηση της Ουρουγουάης και, τελικά, την προεδρία.
Η πολιτική του φιλοσοφία και οι αντιδράσεις
Ο Μουχίκα απέκτησε διεθνή αναγνώριση για την αυθεντική, αντι-καταναλωτική του στάση και τις απλές του συνήθειες. Αν και ήταν αγαπητός εντός και εκτός της Ουρουγουάης, δέχτηκε και κριτική για την αποτυχία εφαρμογής μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση και την αντιξοότητα για τον περιορισμό των κρατικών δαπανών.
Γνωστός για τη χωρίς περιστροφές φρασεολογία του, είχε προκαλέσει αίσθηση όταν ειπώθηκε από μικρόφωνο ότι «αυτή η γριά μάγισσα είναι χειρότερη από τον μονόφθαλμο», αναφερόμενος στην τότε πρόεδρο της Αργεντινής, Κριστίνα Κίρχνερ, και τον εκλιπόντα σύζυγό της, Νέστορ Κίρχνερ.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, εκφράζοντας την απογοήτευσή του για την αυταρχική στροφή ορισμένων αριστερών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική, κατηγόρησε τους ηγέτες της Βενεζουέλας και της Νικαράγουα για τη σύγχυση που επικρατεί.
Η προσωπική του ζωή
Ο Μουχίκα γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο στις 20 Μαΐου 1935 από οικογένεια Βάσκων και Ιταλών μεταναστών. Αν και το επίσημο ημερολόγιο αναφέρει το 1935, ο ίδιος συχνά ισχυριζόταν ότι είχε γεννηθεί ένα χρόνο νωρίτερα. Έχασε τον πατέρα του μικρός και μεγάλωσε με τη μητέρα του, την οποία αποκαλούσε «πολύ σκληρή». Από μικρή ηλικία δούλευε πουλώντας λουλούδια στα πανηγύρια και είχε πάντα μια αγάπη για τη γη και τη γεωργία.
Αν και ξεκίνησε πολιτικά από το συντηρητικό Εθνικό Κόμμα, εντάχθηκε στους Τουπαμάρος στα μέσα της δεκαετίας του ’60.
Η αποχώρηση και η κληρονομιά
Αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική το 2020 λόγω της ευαλωτότητάς του στη πανδημία Covid-19, αλλά παρέμεινε σημείο αναφοράς στην πολιτική ζωή της Ουρουγουάης. Το σπίτι του, στο αγρόκτημα στα περίχωρα του Μοντεβιδέο, έγινε σημείο συνάντησης για ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο.
Σε συνέντευξή του στους New York Times τον Αύγουστο του 2024, εξέφρασε την επιθυμία να τον θυμούνται ως έναν «τρελό γέρο». Η επιθυμία του ήταν να ταφεί στο αγρόκτημά του, κάτω από ένα δέντρο που είχε φυτέψει ο ίδιος, μαζί με τη σκυλίτσα του που πέθανε το 2018 σε ηλικία 20 ετών.
Ο Χοσέ Μουχίκα υπήρξε ένα μοναδικό πολιτικό φαινόμενο. Ένας άνθρωπος που πέρασε από τη βία στην ηθική πολιτική, από τη φυλακή στην προεδρία και από την προσωπική απλότητα στην ιστορική επιρροή. Πέθανε γεμάτος χρόνια, αφήνοντας πίσω του ένα σπάνιο αποτύπωμα ανθρωπιάς, συνέπειας και πολιτικής φιλοσοφίας.
