Όταν ο αείμνηστος Πάπας Φραγκίσκος ανέβηκε στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου για να εκφωνήσει τη πρώτη του ομιλία ως ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας τον Μάρτιο του 2013, επέλεξε να απορρίψει την τυπικότητα, ντυμένος με απλό λευκό ράσο αντί της βασιλικής κάπας με γούνα που είναι καθιερωμένη για τους νεοεκλεγέντες Ποντίφικες.
Την επόμενη μέρα, ο Φραγκίσκος – ένα όνομα που τιμά τον Φραγκίσκο της Ασίζης, τον Ιταλό άγιο που απαρνήθηκε την πολυτέλεια για να υποστηρίξει τους φτωχούς – επέστρεψε στο ξενοδοχείο της Ρώμης όπου διέμενε πριν από το κονκλάβιο, για να παραλάβει τις αποσκευές του και να τακτοποιήσει τον λογαριασμό του.
Αντικατέστησε το πολυτελές αποστολικό διαμέρισμα με ένα απλό δωμάτιο μέσα στο Βατικανό και, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, δεν πέρασε τα καλοκαίρια του στο Castel Gandolfo, το χλιδάτο 12ου αιώνα κάστρο κοντά στη Ρώμη. Αυτές οι ταπεινές κινήσεις καθόρισαν τον τόνο της 12χρονης παποσύνης του Φραγκίσκου, με μια από τις τελευταίες του ενέργειες να είναι η απλοποίηση των παπικών κηδειών, εκδίδοντας τη μακροχρόνια παράδοση του Βατικανού.
“Αν θυμηθούμε μόλις πριν από κάποια χρόνια, όταν κηδεύτηκε ο [πρώην] Πάπας Βενέδικτος, παρακολουθήσαμε τη λαμπρότητα του Βατικανού”, δήλωσε ο Chris White, ανταποκριτής του Βατικανού στο National Catholic Reporter. “Αλλά ο Φραγκίσκος έχει απορρίψει όλα αυτά”. Ο Βενέδικτος παραιτήθηκε το 2013, ο πρώτος πάπας που το έκανε έπειτα από 600 χρόνια, αλλά του έγινε παπική κηδεία το 2022.
Το ταριχευμένο σώμα του, ντυμένο με κόκκινο παπικό πένθιμο ένδυμα, τοποθετήθηκε σε φέρετρο καλυμμένο με χρυσό πανί και είναι τοποθετημένο σε βάθρο μπροστά από την Αγία Τράπεζα στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου οι πιστοί μπορούσαν να αποτίσουν φόρο τιμής.
Στις παραδοσιακές παπικές κηδείες, οι εκλιπόντες πάπες είχαν τρία φέρετρα – ένα από ξύλο κυπαρισσιού, ένα από μόλυβδο και ένα από φτελιά, που τοποθετούνταν το ένα μέσα στο άλλο πριν το σώμα τοποθετηθεί και στη συνέχεια θα θάβονταν στις σπηλιές του Βατικανού κάτω από τον Άγιο Πέτρο. Ωστόσο, ο Φραγκίσκος απέφυγε αυτές τις τελετές όταν ενέκρινε τους απλουστευμένους κανόνες τον Απρίλιο του 2024. Ο κόσμος θα μπορεί ακόμα να δει το σώμα του στη βασιλική, αλλά τα λείψανά του θα τοποθετηθούν σε ένα απλό ξύλινο φέρετρο επενδυμένο με ψευδάργυρο και δεν θα ανυψωθούν σε πλατφόρμα. Το φέρετρο θα παραμείνει ανοιχτό έως το βράδυ πριν από την κηδεία.
“Ο Φραγκίσκος έχει τονίσει ξεκάθαρα ότι δεν ήθελε το σώμα του να εκτεθεί, δεν επιθυμούσε να έχει την ειδωλοποίηση, επομένως δεν θα υπάρξουν αυτές οι τελετουργίες”, συμπλήρωσε ο White. “Είναι προφανές ότι έχει συνείδηση του θεατρινισμού [του Βατικανού] και ιδιαίτερα σε μια κηδεία, όταν όλα τα βλέμματα του κόσμου είναι στραμμένα στην Καθολική Εκκλησία – θέλει να εκπέμψει ένα μήνυμα που να τονίζει την απλότητα και όχι τον πλούτο.
Σε συνέντευξή του στα τέλη του 2023, ο Φραγκίσκος ανακοίνωσε ότι δεν επιθυμεί να ταφεί στο Βατικανό και έχει προγραμματίσει τον τάφο του στη βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε στην περιοχή Εσκιλίνο της Ρώμης, όπου προσευχόταν πριν και μετά από ταξίδια στο εξωτερικό.
Η πομπή μεταφοράς του φέρετρου από το Βατικανό στο Esquilino, μια απόσταση περίπου 4,5 χιλιομέτρων στο κέντρο της Ρώμης, θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα την Ελβετική Φρουρά του Βατικανού, τον μικρότερο στρατό στον κόσμο, αν και δεν είναι σαφές εάν έχει προγραμματιστεί σχέδιο πριν από τον θάνατο του Φραγκίσκου. “Ακολουθούμε το παπικό πρωτόκολλο κηδείας, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιο αυτό μπορεί να είναι μέχρι να πεθάνει ένας πάπας”, δήλωσε πηγή των φρουρών.
Παρά ταύτα, ο White προέβλεψε ότι η πομπή θα είναι “πολύ απλή”. “Δεν θα είναι μια μεγαλοπρεπής πομπή”, είπε. “Προηγούμενοι πάπες, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες και αιώνες, μετέφεραν τα σώματά τους από μέρος σε μέρος. Ο Φραγκίσκος δεν θα επιδιώξει κάτι τέτοιο, θα είναι μια πολύ λιτή τελετή”.
Πιθανοί διάδοχοι
Η διαδικασία εκλογής ενός νέου Πάπα φαίνεται ότι θα είναι εξαιρετικά αβέβαιη και ανοιχτή για πολλές ερμηνείες. Το Κολέγιο των Καρδιναλίων (Κονκλάβιο) θα συγκεντρωθεί στην Καπέλα Σιξτίνα για να συζητήσει και να ψηφίσει για τους υποψήφιους. Με το 80% των καρδιναλίων να έχει διοριστεί από τον Πάπα Φραγκίσκο, όχι μόνο θα είναι οι πρώτοι που εκλέγουν έναν νέο Πάπα, αλλά θα προσφέρουν και μια ευρεία παγκόσμια προοπτική. Για πρώτη φορά στην ιστορία, λιγότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες στην ψηφοφορία θα είναι Ευρωπαίοι.
Για τους παραπάνω λόγους, είναι πιο δύσκολο από ποτέ να προβλέψει κανείς ποιος θα είναι ο επόμενος Πάπας. Είναι πιθανό οι καρδινάλιοι να εκλέξουν έναν Αφρικανό ή έναν Ασιάτη Πάπα, ή μήπως θα κατευθυνθούν προς κάποιον από τους έμπειρους αξιωματούχους της διοίκησης του Βατικανού;
Ο ήπιος Ιταλός καρδινάλιος Πιέτρο Παρολίν, 70 ετών, υπηρέτησε ως γραμματέας του Βατικανού υπό τον Πάπα Φραγκίσκο – γεγονός που τον καθιστά τον κύριο σύμβουλο του Πάπα. Επιπλέον, είναι επικεφαλής της Ρωμαϊκής Κουρίας, της κεντρικής διοίκησης της Εκκλησίας. Έχοντας δει ενεργά τον εαυτό του ως αναπληρωτή του Πάπα, θεωρείται πιθανός υποψήφιος για την επόμενη θέση. Ειδικότερα, φαίνεται να δίνει προτεραιότητα στη διπλωματία και την παγκόσμια προοπτική σε σχέση με την αυστηρότητα του καθολικού δόγματος. Οι επικριτές του το βλέπουν αυτό ως πρόβλημα, ενώ οι υποστηρικτές του το θεωρούν πλεονέκτημα. Μάλιστα, έχει εκφράσει τη διαφωνία του σχετικά με τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου παγκοσμίως.
Θα μπορούσε ο επόμενος Πάπας να προέρχεται από την Ασία; Ο Φιλιππινέζος καρδινάλιος Luis Antonio Gokim Tagle, 67 ετών, έχει εκτενή ποιμαντική εμπειρία. Η Εκκλησία απολαμβάνει τεράστια επιρροή στις Φιλιππίνες, μια χώρα που αριθμεί περίπου το 80% του πληθυσμού της ως καθολικούς. Σήμερα, η χώρα διαθέτει πέντε μέλη-ρεκόρ στο Κολέγιο των Καρδιναλίων, κάτι που θα μπορούσε να δημιουργήσει μια σημαντική ομάδα πίεσης αν όλοι υποστηρίξουν τον καρδινάλιο Tagle.
Ο Tagle θεωρείται μετριοπαθής και έχει χαρακτηριστεί “Ασιάτης Φραγκίσκος” λόγω της αφοσίωσής του σε κοινωνικά θέματα και της συμπαθητικής διάθεσής του προς τους μετανάστες, όπως και ο αείμνηστος Φραγκίσκος. Είναι αντίθετος στις αμβλώσεις και την ευθανασία. Ωστόσο, το 2015, ως Αρχιεπίσκοπος της Μανίλας, κάλεσε την Εκκλησία να επανεξετάσει την “αυστηρή” στάση της απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τους διαζευγμένους και τις ανύπαντρες μητέρες.
Δεν είναι απίθανο ο επόμενος Πάπας να είναι από την Αφρική, όπου η Καθολική Εκκλησία συνεχίζει να προσελκύει εκατομμύρια νεότερα μέλη. Ο καρδινάλιος Fridolin Ambongo Besungu, 65 ετών από το Κογκό, αποτελεί έναν από τους σοβαρούς υποψηφίους. Είναι αρχιεπίσκοπος της Κινσάσα εδώ και επτά χρόνια και έχει διοριστεί από τον Πάπα Φραγκίσκος. Είναι πολιτιστικά συντηρητικός, που αντιτίθεται στη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου και φημίζεται για τη στήριξή του στην Εκκλησία.
Εάν εκλεγεί, ο σπουδαίος καρδινάλιος Peter Kodwo Appiah Turkson, 76 ετών, θα είναι ο πρώτος Αφρικανός Πάπας εδώ και 1.500 χρόνια. Όπως και ο καρδινάλιος Ambongo, έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί τη θέση. Ήταν ο πρώτος Γκανέζος που έγινε καρδινάλιος το 2003 υπό τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄. Μαζί με τον καρδινάλιο Tagle, θεωρήθηκε υποψήφιος για Παππος μια δεκαετία νωρίτερα, όταν εκλέχθηκε ο Φραγκίσκος.
Ο καρδινάλιος Turkson, που είναι κιθαρίστας και είχε συμμετάσχει σε funk συγκροτήματα, είναι γνωστός για την ενεργητική του παρουσία. Όπως πολλοί Αφρικανοί καρδινάλιοι, τείνει να είναι συντηρητικός. Ωστόσο, έχει εκφράσει την αντίθεσή του στην ποινικοποίηση των ομοφυλοφιλικών σχέσεων σε διάφορες αφρικανικές χώρες.
