Μια κρίσιμη εβδομάδα ξεκινά για την Ουκρανία τη Δευτέρα (12/05), με τη συνάντηση αξιωματούχων από τη Ρωσία και την Ουκρανία στην Τουρκία την Πέμπτη για διαπραγματεύσεις.
Μαρία Απολλωνάτου
Η πρόσφατη διπλωματική αντιπαράθεση μεταξύ Μόσχας και Κιέβου φέρνει στο φως τις στρατηγικές σκέψεις των βασικών παικτών στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ουκρανίας.
Το Σάββατο, Ευρώπη και Κίεβο φαίνεται να ανακτούν την πρωτοβουλία, θέτοντας τον Βλαντίμιρ Πούτιν μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα: άμεση εκεχειρία ή νέες κυρώσεις. Το πρόβλημα για τη Μόσχα είναι ότι αυτή τη φορά οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν στο πλευρό τους τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Παρόλο που διπλωμάτες ανέφεραν σε διεθνή μέσα ότι οι Ευρωπαίοι δεν είναι σίγουροι για τη στήριξη του Τραμπ λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα του, το ενιαίο μέτωπο ΗΠΑ-Κιέβου-Ευρώπης εξανάγκασε τη Μόσχα να κάνει μια κίνηση.
Ο Πούτιν, γνωστός για την άρνησή του να παίζει με τους όρους των άλλων, δεν αποδέχθηκε το τελεσίγραφο για κατάπαυση πυρός, προτείνοντας αντ’ αυτού μια συνάντηση για διαπραγματεύσεις στην Τουρκία την Πέμπτη 15 Μαΐου.
Οι Ευρωπαίοι, μεταξύ των οποίων ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ και ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αντέτειναν πως η εκεχειρία είναι προαπαιτούμενο για διαπραγματεύσεις.
Ο Τραμπ ως ανατρεπτικός παράγοντας στις διαπραγματεύσεις
Το κοινό μέτωπο όμως, φάνηκε να διαρκεί μόλις 24 ώρες, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ ανάρτησε στο Truth Social ότι η Ουκρανία θα πρέπει να εισέλθει «άμεσα» σε διαπραγματεύσεις.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος έκανε και μια δήλωση με πολλές ερμηνείες: «Η Ουκρανία θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε αυτό, ώστε να διαπιστώσουν αν είναι δυνατή μια συμφωνία. Αν όχι, οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι ΗΠΑ θα ξέρουν πώς να προχωρήσουν».
Εδώ προκύπτει το ερώτημα: τι εννοεί με την φράση ότι οι ηγέτες θα «μπορούν να προχωρήσουν αναλόγως» εάν δεν υπάρξει συμφωνία; Μήπως αναφέρεται σε επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας ή σε διακοπή αμερικανικής υποστήριξης στην Ουκρανία;
Η απάντηση ίσως βρίσκεται στο ποιος θα θεωρηθεί υπεύθυνος για τυχόν αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις — αν δηλαδή οι ΗΠΑ αποδώσουν ευθύνες στη Μόσχα ή στο Κίεβο. Η Ουάσινγκτον έχει ξεκαθαρίσει ότι έχει χάσει την υπομονή της με τις καθυστερήσεις από τη ρωσική πλευρά.
Έτσι, ο Ζελένσκι, που επιθυμεί να μην φαίνεται διστακτικός στα ειρηνικά σχέδια, ανάρτησε αμέσως μετά τον Τραμπ ότι θα περιμένει τον Πούτιν στην Τουρκία για διαπραγματεύσεις.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και ο Ουκρανός πρόεδρος φαίνεται ότι συνεχίζουν να πιστεύουν πως η πρόταση του Πούτιν για διαπραγματεύσεις είναι otra una τακτική καθυστέρησης.
Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι ο Ρώσος Πρόεδρος δεν επιθυμεί πιο τωρινά μια εκεχειρία αφού οι ρωσικές δυνάμεις είναι σε προνομιακή θέση και ενδέχεται να καταλάβουν περισσότερα εδάφη, παρέχοντας του σημαντικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα όταν προκληθεί η στιγμή για διαπραγμάτευση.
Η ατζέντα της διαπραγμάτευσης στην Τουρκία
Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων στην Τουρκία καθώς και στα άτομα που θα επιλεγούν να εκπροσωπήσουν τις δύο πλευρές. Ο Ζελένσκι επιβεβαίωσε την παρουσία του, αλλά η Ουκρανία δεν έχει ξεκαθαρίσει ποιοι θα είναι οι εκπρόσωποι από τη Ρωσία.
Εν τω μεταξύ, ο Πούτιν, κατά την προσέγγιση του με τις ΗΠΑ, είχε δηλώσει πως δεν επιθυμεί να διαπραγματευθεί με τον Ζελένσκι, θεωρώντας τον απονομιμοποιημένο ηγέτη. Ο Τραμπ είχε προτείνει εκλογές στην Ουκρανία για την εκλογή νέου προεδρικού υποψηφίου.
Οι ρωσικές θέσεις σχετικά με την Ουκρανία είναι ευρέως γνωστές και θα επανέλθουν στη διαπραγματευτική διαδικασία. Αρχικά, επιθυμούν εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, δεν αποκλείουν την ιδιότητα του κράτους-μέλους της Ε.Ε. Δεύτερον, η Ρωσία επιθυμεί την αναγνώριση της κυριαρχίας της στα κατεχόμενα εδάφη της Ουκρανίας, δηλαδή επιδιώκει τον «τεμαχισμό» της Ουκρανίας.
Αυτό το αίτημα απορρίπτει κατηγορηματικά η Κίεβο και η Ευρώπη, και υπάρχει προσπάθεια για έναν συμβιβασμό: η de facto αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας, δηλαδή στην πράξη, όχι όμως και de jure, κάτι που θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο.
Τέλος, η Ρωσία ισχυρίζεται ότι για να συμφωνήσει σε οποιαδήποτε εκεχειρία, θα πρέπει η Ευρώπη να δεσμευτεί ότι θα σταματήσει την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Οι ευρωπαίοι ηγέτες απορρίπτουν αυτόν τον όρο, καθώς δεν υπάρχει εμπιστοσύνη για την τήρηση οποιασδήποτε συμφωνίας από τη Μόσχα.
Βέβαιο είναι ότι, παρά την πρόταση του Πούτιν, αυτή τη φορά φαίνεται στριμωγμένος. Πολλοί στις ΗΠΑ αναφέρουν ότι πιθανόν υπερεκτίμησε τις δυνατότητές του και ότι κατάφερε να απορρίψει την ειρηνική συμφωνία που του προσέφερε ο Τραμπ μετά την εκλογή του.
Για παράδειγμα, ο πρώην εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, Σον Σπάιτσερ, δήλωσε ότι «δύο πράγματα μπορεί να είναι αληθινά ταυτόχρονα. Η Ρωσία μπορεί να έχει υπερεκτιμήσει τις δυνατότητές της και να έχει χάσει την πρόταση του Τραμπ για διαρκή ειρήνη. Η Ουκρανία παραμένει ακόμα ζήτημα για πολλούς υποστηρικτές του MAGA».
Είναι σίγουρο ότι οι υποστηρικτές του Τραμπ δεν εκτιμούν τον Ζελένσκι και επιθυμούν τον τερματισμό του πολέμου, αλλά το πρώτο ερώτημα παραμένει ανοιχτό για τις διαπραγματεύσεις στην Τουρκία.
