Καθώς πλησιάζει το καλοκαίρι, βίντεο που απεικονίζουν καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες έχουν γίνει viral στο διαδίκτυο, προκαλώντας ανησυχίες σε ορισμένους. Τη Μεγάλη Δευτέρα, δύο ψαράδες ανοιχτά της Κέρκυρας είχαν μια ξαφνική συνάντηση με έναν μεγάλο καρχαρία, ενώ στη Χαλκιδική, ένας καρχαρίας πιάστηκε σε ψαράδικο καΐκι κοντά στη Νέα Σκιώνη. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί καθησυχάζουν, εξηγώντας στο enikos.gr ότι η πιθανότητα να συναντήσουμε καρχαρία στα ελληνικά νερά είναι ελάχιστη, και παρέχουν οδηγίες για το τι πρέπει να κάνουμε αν βρεθούμε μπροστά σε αυτούς τους εντυπωσιακούς, αλλά συχνά παρεξηγημένους κατοίκους της θάλασσας.
Ρεπορτάζ: Μαρία Πασαλίδου
Η κα. Αναστασία Μήλιου, Γενική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ», σε δήλωσή της στο enikos.gr, σημειώνει ότι οι καρχαρίες που παρατηρήθηκαν πρόσφατα στη Χαλκιδική και την Κέρκυρα ανήκουν σε είδη που είναι γνωστά και ασφαλή για τους ανθρώπους.
«Οι καρχαρίες αυτοί δεν είναι επικίνδυνοι»
«Πιστεύω ότι μέχρι τώρα κανείς δεν έχει ακούσει για επίθεση καρχαρία στα ελληνικά νερά. Είναι καιρός να απομυθοποιήσουμε αυτό το στερεότυπο, αφού οι καρχαρίες στις ελληνικές θάλασσες δεν αποτελούν απειλή. Είναι πιθανό, καθώς βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες και οι άνθρωποι αρχίζουν να κολυμπούν πιο κοντά στη θάλασσα, να δουν κάποιο καρχαριοειδές για λίγα δευτερόλεπτα — αυτό ισχύει, καθώς αυτά τα ψάρια πάντα βρίσκονται εκεί», προσθέτει, τονίζοντας ότι πολλά καρχαριοειδή υπάρχουν στις ελληνικές θάλασσες εδώ και χιλιάδες χρόνια χωρίς να προκαλούν προβλήματα.
Πόσο συχνή είναι η εμφάνισή τους
«Για να τους εντοπίσουμε στο Αιγαίο χρειάζεται εμφανής προσπάθεια και έρευνα σε βαθιά νερά, καθώς εκεί είναι το φυσικό τους habitat. Είναι σπάνιο αλλά είναι δυνατό να βρουν το δρόμο τους σε ρηχότερα νερά, είτε για να κυνηγήσουν κάποιο θήραμα, συνήθως ψάρι, είτε για άλλους λόγους. Ως ανώτεροι θηρευτές, βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος μέσω της τροφικής αλυσίδας», αναφέρει η κ. Μήλιου, προτρέποντας το κοινό να μάθει περισσότερα για αυτά τα καταπληκτικά είδη και το φυσικό τους περιβάλλον.
Δείτε το βίντεο με τον καρχαρία που εθεάθη στην Κέρκυρα:
Τι πρέπει να κάνετε αν δείτε καρχαρία
Σχετικά με τη συνάντηση με καρχαριοειδές, η κ. Μήλιου αναφέρει: «Κάθε Απρίλιο αρχίζουμε με τις μέδουσες και τους καρχαρίες. Κάνουμε συνειδητή προσπάθεια να ενημερώσουμε το κοινό και είναι εντυπωσιακό πώς οι πεποιθήσεις μας είναι βασισμένες σε κενά γνώσης. Δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος επίθεσης. Σίγουρα, τα μέσα ενημέρωσης έχουν διαμορφώσει κάποιες φοβίες που πρέπει να ξεπεράσουμε.
Όπως επισημαίνει, υπάρχουν περιοχές, όπως οι τροπικές, όπου οι άνθρωποι κολυμπούν κοντά σε καρχαρίες, χωρίς να υπάρχει κίνδυνος.
Προτείνοντας σε περίπτωση που βρεθεί κανείς μπροστά σε καρχαρία, η ίδια λέει: «Μένουμε ακίνητοι και περιμένουμε να απομακρυνθεί, καθώς δεν αποτελούμε θήραμα. Δεν υπάρχει λόγος να πανικοβάλλεστε, ακόμα και αν η πιθανότητα να δείτε καρχαρία είναι ελάχιστη. Όπως και με οποιοδήποτε άλλο μεγάλο ψάρι ή θηλαστικό, περιμένουμε να απομακρυνθεί».
«Δεν είναι ότι αυξήθηκαν οι καρχαρίες, αλλά ότι η εικόνα τους κυκλοφορεί πιο εύκολα»
Η ειδικός εξηγεί ότι οι εμφανίσεις των καρχαριών δεν είναι πιο συχνές, αλλά «όσο περισσότερος κόσμος είναι κοντά στη θάλασσα, έτσι, αν δουν κάτι ενδιαφέρον, θα το δημοσιεύσουν και θα γίνει viral. Πριν από 10 χρόνια δεν γινόταν έτσι, επομένως τους βλέπουμε συχνότερα λόγω της προβολής», προσθέτει.
«Δεν είναι κάτι καινούργιο, εμφανίζονται πάντα. Δεν είναι εκπληκτικό για κάποιον που ζει κοντά στη θάλασσα. Υπήρξαν πάντα, απλώς οι παρατηρήσεις τους κάνουν περισσότερο γνωστές λόγω της κοινωνικής δικτύωσης, που διευκολύνει τη διάδοση εικόνων και βίντεο, κάτι που παλαιότερα δεν είχαμε. Θυμάμαι να ζητώ φωτογραφίες ψαράδων από καρχαρίες πριν από 25 χρόνια. Τώρα όλοι έχουμε κινητά και μπορούμε να μοιραστούμε ό,τι βρούμε. Επομένως, δεν είναι ότι αυξήθηκαν οι καρχαρίες, αλλά ότι είναι πιο εύκολο να διαδοθούν οι εικόνες τους», προσθέτει.
Από την πλευρά του, ο Χαρίτων Σαρλ Χιντήρογλου, καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δηλώνει στο enikos.gr ότι, γενικά, η εμπειρία και η γνώση γύρω από τους καρχαρίες είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητική, καθώς στην Ελλάδα έχουμε καρχαρίες, αλλά όχι επιθετικούς.
Δείτε το βίντεο με τον καρχαρία που εθεάθη στη Χαλκιδική:
«Δεν υπάρχει λόγος πανικού»
Σχετικά με τη συμπεριφορά των καρχαριοειδών, επεσήμανε ότι «λόγω του μεγέθους τους, συνήθως θα παραμένουν σε βαθιά νερά και όχι σε παράκτιες περιοχές. Οι ελληνικές θάλασσες καλύπτουν 34.000 χλμ., οπότε η συνάντησή τους είναι σπάνια. Δεν υπάρχει λόγος πανικού. Αυτά τα ζώα διαβιούν σε βάθη που μπορεί να φτάνουν τα 1.000 μέτρα κατά τη διάρκεια της αναζήτησης τροφής».
Μιλώντας για τις αιτίες που ενδέχεται να τους φέρουν σε ρηχότερα νερά, αναφέρει ότι αυτό μπορεί να σχετίζεται με τα απόβλητα που ρίχνονται στη θάλασσα από πλοία, που περιέχουν θήραμα για τους καρχαρίες. «Αυτό ισχύει και για τα αλιευτικά σκάφη. Όταν ρίχνουν τον άχρηστο ψαριά στο νερό, οι καρχαρίες το παρακολουθούν και μπορεί έτσι να μετακινηθούν σε πιο ρηχά νερά. Δεν είναι μόνο η επιφάνεια, αλλά και το βάθος. Όταν βρίσκουν εύκολα τροφή, προτιμούν αυτή τη διαδρομή», τονίζει.
Στον ίδιο πλαίσιο, ο κ. Χιντήρογλου αναφέρεται στην εξαιρετική όσφρηση των καρχαριών, η οποία τους επιτρέπει να ανιχνεύουν τη μυρωδιά της τροφής από μεγάλες αποστάσεις. «Διαθέτουν ειδικές υποδοχές γύρω από το σώμα τους, που τους επιτρέπουν να αντιλαμβάνονται τα πάντα. Είναι πολύ έξυπνα ζώα και μαθαίνουν γρήγορα».
«Είναι εντελώς τυχαία περιστατικά»
Επιπλέον, σημειώνει πως «υπάρχουν κοπάδια από μικρούς καρχαρίες που ταξιδεύουν χωρίς μόνιμη κατοικία. Ως κορυφαίοι θηρευτές στο τροφικό πλέγμα, κυνηγούν και σε μεγάλα βάθη, καθώς και στην επιφάνεια».
Ο καθηγητής χαρακτηρίζει σπάνια την ταυτόχρονη εμφάνιση καρχαριών σε Κέρκυρα και Χαλκιδική σε σύντομο χρονικό διάστημα, υπογραμμίζοντας ότι ο ίδιος έχει βρεθεί αντιμέτωπος με καρχαρία μόνο μία φορά, παρά το γεγονός ότι κάνει καταδύσεις από το 1974. «Συναντήθηκα μόνο μία φορά με καρχαρία στο Άγιον Όρος, χρόνια πριν κατά την συλλογή δειγμάτων σφουγγαριών. Φαίνεται ότι οι πρόσφατες εμφανίσεις είναι τυχαίες, και δεν υποδηλώνουν κάτι σημαντικό».
Στοιχεία για τους καρχαρίες στην Ελλάδα
Μετά από 15 χρόνια, η Ελλάδα έχει ενημερώσει τον Κόκκινο Κατάλογό της, περιλαμβάνοντας την αξιολόγηση κινδύνου εξαφάνισης περισσότερων από 11.500 ειδών, σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). Αυτή η εργασία πραγματοποιήθηκε από τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., με τη συμβολή περισσότερων από 140 Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, συνεργαζόμενοι με την IUCN, την Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία και την Ελληνική Βοτανική Εταιρεία.
Ο IUCN Shark Specialist Expert και πρόεδρος της Πανευρωπαϊκής Ένωσης για τους Καρχαρίες και τα Σαλάχια, Ιωάννης Γιώβος, αξιολόγησε την κατάσταση των χονδριχθύων (καρχαρίες, σαλάχια και χιμαίρες) με τη στήριξη μελών της iSea, του Πανεπιστημίου Πατρών και άλλων διεθνών ειδικών.
Συνολικά επιβεβαιώθηκε η παρουσία 31 ειδών καρχαριών, εκ των οποίων 7 παραμένουν ανεπαρκώς γνωστά λόγω περιορισμένων στοιχείων. Η συγκέντρωση και η μελέτη δεδομένων είναι κρίσιμη για την προστασία και τη διατήρηση αυτών των ειδών στο μέλλον.
Δεν επιβεβαιώθηκε η παρουσία 5 ειδών καρχαριών που αναφέρονταν στην προηγούμενη έκδοση του Κόκκινου Καταλόγου, αλλά αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξή τους στα ελληνικά ύδατα. Ένα θετικό αποτέλεσμα της διαδικασίας είναι η πρώτη αξιολόγηση «Κρισίμως Κινδυνεύοντων» ειδών, όπως ο Τραχύβατος και τα τρία είδη Αγγελοκαρχαριών που παρατηρούνται στην Ελλάδα, η αξιολόγηση της κατάστασης των οποίων είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική τους διαχείριση και προστασία.
