Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει σε πρόσφατη έκθεσή του ότι οι προσπάθειες της ΕΕ δεν έχουν καταφέρει να περιορίσουν τις δασικές πυρκαγιές στις χώρες της Ευρώπης.
Όλο και πιο συχνά, ευρωπαϊκά κονδύλια προορίζονται για την χρηματοδότηση προληπτικών μέτρων κατά των δασικών πυρκαγιών. Παρ’ όλα αυτά,, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΕΕΣ, η δαπάνη αυτών των χρημάτων δεν είναι πάντα αποτελεσματική.
Αν και η δασική πολιτική ανήκει στην ευθύνη των κρατών μελών, οι αρμοδιότητες της ΕΕ σε τομείς όπως η γεωργία και το περιβάλλον μπορεί να παραπέμπουν και σε θέματα σχετιζόμενα με τα δάση. Ο ρόλος της Επιτροπής συμπεριλαμβάνει την υποστήριξη εθνικών δραστηριοτήτων μέσω χρηματοδότησης στο πλαίσιο των πολιτικών αγροτικής ανάπτυξης και συνοχής της ΕΕ.
Η ευθύνη για την ακριβή δημοσιονομική διαχείριση των δαπανών από τον προϋπολογισμό της Ένωσης σε τομείς όπως η αγροτική ανάπτυξη και η περιφερειακή ανάπτυξη κατανέμεται μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών.
Το ΕΕΣ τονίζει ότι τα κεφάλαια που η ΕΕ προορίζει για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών δεν δαπανώνται παντού όπου είναι αναγκαίο, παρά την αύξηση τόσο της συχνότητας όσο και της έντασης των πυρκαγιών στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια.
Αν και το ακριβές ποσό των ευρωπαϊκών κεφαλαίων που έχουν χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών παραμένει ασαφές, είναι σαφές ότι περισσότερα κονδύλια της ΕΕ, κυρίως μέσω του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για τον σκοπό αυτό.
«Το προλαμβάνειν είναι καλύτερο από το θεραπεύειν»
Ακολουθώντας τη σοφή ρήση ότι «το προλαμβάνειν είναι καλύτερο από το θεραπεύειν», οι χώρες της Ένωσης επικεντρώνονται όλο και περισσότερο σε μέτρα πρόληψης, όπως η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και ο καθαρισμός της βλάστησης.
Για παράδειγμα, στην Πορτογαλία, το κλιμάκιο ελέγχου του ΕΕΣ παρατήρησε ότι το ποσοστό χρηματοδότησης για προληπτικά μέτρα αυξήθηκε από 20% το 2017 σε 61% το 2022. Αντίστοιχα, στη Γαλικία, στη βορειοδυτική Ισπανία, η πλειονότητα του προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών χρησιμοποιείται για προληπτικά μέτρα από το 2018.
Αυτές οι εξελίξεις είναι ενθαρρυντικές, καθώς η έμφαση στην πρόληψη κρίνεται απαραίτητη για τη μείωση της πιθανότητας εκδήλωσης πυρκαγιών και των επιπτώσεών τους.
Ωστόσο, ο αριθμός και η ένταση των δασικών πυρκαγιών έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, εν μέρει λόγω της κλιματικής κρίσης.
Στην ΕΕ, ετησίως σχεδόν μιάμιση Αττική γίνεται στάχτη
Ο αριθμός των δασικών πυρκαγιών που καίνε εκτάσεις άνω των 30 εκταρίων τριπλασιάστηκε στην ΕΕ από την περίοδο 2006-2010 μέχρι το 2021-2024, φτάνοντας σχεδόν τα 1.900 εκτάρια ετησίως κατά τη δεύτερη περίοδο.
Συνεπώς, οι συνολικές πυρόπληκτες εκτάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά, ξεπερνώντας τα 5.250 τ.χλμ. κατά μέσο όρο το χρόνο τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Με άλλα λόγια, σχεδόν μιάμιση Αττική γίνεται στάχτη κάθε χρόνο στην ΕΕ.
«Η ενίσχυση των προληπτικών μέτρων κατά των δασικών πυρκαγιών αποτελεί αναμφισβήτητα ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, μέλος του ΕΕΣ και υπεύθυνος για τον έλεγχο. «Ωστόσο, για να μην αποδειχθούν αυτά τα μέτρα επιφανειακά, η χρηματοδότηση της ΕΕ πρέπει να αξιοποιείται με τρόπο που να εξασφαλίζει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και τη διαρκή τους αποτελεσματικότητα.»
Το ΕΕΣ επισημαίνει ότι η επιλογή των έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ δεν εστιάζει πάντα στις περιοχές που θα μπορούσαν να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Για παράδειγμα, σε κάποιες περιοχές της Ισπανίας, η διαθέσιμη χρηματοδότηση μοιράστηκε ομοιόμορφα σε όλες τις επαρχίες, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ειδικοί κίνδυνοι και ανάγκες. Από την άλλη, διαπιστώθηκε ότι ορισμένα χρηματοδοτούμενα μέτρα στηρίζονταν σε παρωχημένα δεδομένα.
Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, όπου το 2023 κάηκε τριπλάσια έκταση από τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2022, ο κατάλογος των επιρρεπών περιοχών σε δασικές πυρκαγιές καταρτίστηκε πριν από 45 χρόνια!
Στην Πορτογαλία, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι παραχωρήθηκε προτεραιότητα σε περιοχές που είχαν εν μέρει πλημμυρίσει για χρηματοδότηση, χωρίς να έχει ενημερωθεί ο σχετικός χάρτης επικινδυνότητας.
Συνολικά, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι δύσκολο να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα των διαδοχικών προγραμμάτων χρηματοδότησης από την ΕΕ για τις δασικές πυρκαγιές.
Ωστόσο, αυτό δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη δεδομένων ή στην ασυνέπεια των μετρήσεων. Οφείλεται και στη συστηματική έλλειψη διασφάλισης της βιωσιμότητας των χρηματοδοτούμενων δράσεων, κυρίως όταν η χρηματοδότηση προέρχεται από τον ΜΑΑ. Παρά τη σημαντική εφάπαξ χρηματοδότηση από τον ΜΑΑ (π.χ. 470 εκατ. ευρώ για προληπτικά μέτρα στην Ελλάδα και 390 εκατ. ευρώ στην Πορτογαλία), η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα των προληπτικών δράσεων δεν διασφαλίζεται υπό καμία έννοια.
Κατόπιν τούτου, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η θετική επίδραση των μέτρων της ΕΕ στην πρόληψη πιθανώς δεν θα διαρκέσει πάνω από 3 ή 4 χρόνια.
