Το παλιό κτίριο του υπουργείου Άμυνας στο κέντρο του Βελιγραδίου έχει παραμείνει ερειπωμένο εδώ και 26 χρόνια, έπειτα από τον βομβαρδισμό από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Τώρα, η σερβική κυβέρνηση σκοπεύει να το μετατρέψει σε Trump Tower, μέσω συμφωνίας με την εταιρεία του Τζάρεντ Κούσνερ.
Η υπόθεση αυτή έχει προκαλέσει πολιτική αναταραχή, νομικές αντιπαραθέσεις και έντονο διχασμό σχετικά με το παρελθόν και το μέλλον της χώρας.
Τα κτίρια είχαν υποστεί βομβαρδισμούς το 1999, όταν η Δύση παρενέβη για να τερματίσει την εκστρατεία της Σερβίας στο Κοσσυφοπέδιο. Από τότε, η κατάσταση τους παρέμεινε αμετάβλητη. Η εικόνα τους – όπως τη χαρακτηρίζουν οι ντόπιοι στο BBC – είναι «ένα χαμόγελο με σπασμένα δόντια», προειδοποιώντας τους επισκέπτες ότι «η ιστορία μας δεν έχει τελειώσει».
Το 2023, η σερβική κυβέρνηση υπέγραψε συμβόλαιο 500 εκατομμυρίων δολαρίων με την αμερικανική εταιρεία Affinity Global του Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρού του Ντόναλντ Τραμπ. Ο στόχος: η κατασκευή του Trump Tower Belgrade, ενός πολυτελούς ξενοδοχείου και συγκροτήματος κατοικιών που φιλοδοξεί να αλλάξει την εικόνα και τη μνήμη της πόλης.
Η πολιτική διάσταση της αρχιτεκτονικής
Η απόφαση αυτή προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις, όπως αναφέρει το BBC, όχι μόνο εξαιτίας της σύνδεσής της με την οικογένεια Τραμπ, αλλά και επειδή η συγκεκριμένη περιοχή έχει αναγνωριστεί από το 2005 ως πολιτιστικό μνημείο.
Οι αντιδράσεις έγιναν πιο έντονες όταν έγινε γνωστό ότι δεν πραγματοποιήθηκε δημόσιος διαγωνισμός, ενώ ο τότε επικεφαλής του Ινστιτούτου Προστασίας Μνημείων συνελήφθη για κατάχρηση και πλαστογραφία γνωμοδότησης που επέτρεψε την άρση του προστατευτικού καθεστώτος.
Ο πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς δηλώνει αμετάπειστος: «Είναι σημαντικό να ξεπεράσουμε το βάρος του 1999… Πρέπει να χτίσουμε καλύτερες σχέσεις με τις ΗΠΑ», ανέφερε σε συνέντευξή του στο BBC. Για αυτόν, η συμφωνία εντάσσεται σε μια στρατηγική ενίσχυσης των επενδύσεων και βελτίωσης της εικόνας της χώρας.
Η εμπλοκή της οικογένειας Τραμπ έχει μακρά ιστορία: ο Ντόναλντ Τραμπ είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για το σημείο από το 2013, ενώ πρόσφατα ο Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ επισκέφθηκε το Βελιγράδι για να επιβλέψει το έργο του Trump International Hotel, αν και η συμμετοχή του περιορίζεται στο τμήμα του ξενοδοχείου.
Μνημείο ή επενδύσεις;
Ο Άντριου Πίρσον, πρώην διευθυντής της CBRE για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, εκφράζει την απογοήτευσή του: «Εάν είχα επενδύσει εκατομμύρια στη Σερβία και ανακάλυπτα ότι αυτή η περιοχή παραχωρήθηκε χωρίς διαγωνισμό, θα ένιωθα προδομένος», δήλωσε στο BBC.
Ισχυρίζεται ότι μια τέτοια συμφωνία σε χώρες όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή ακόμη και η Ρουμανία θα είχε πραγματοποιηθεί μέσω δημόσιας πρόσκλησης.
Από την πλευρά της, η εταιρεία Affinity Global δήλωσε ότι ο διευθυντής που συνελήφθη «δεν έχει καμία σχέση με την εταιρεία» και ότι θα επανεξετάσει την υπόθεση.
Το Υπουργείο Άμυνας δεν είναι απλά ένα κτίριο, αλλά ένα αρχιτεκτονικό σύμβολο της εποχής Τίτο, σχεδιασμένο ως «πύλη» προς την πρωτεύουσα της Γιουγκοσλαβίας. Η αρχιτέκτονας Εστέλα Ραντόνιτς Ζίβκοβ υπερασπίζεται το κτίριο λέγοντας: «Καμία σοβαρή πόλη δεν θα κατεδαφίσει την ιστορία της για να χτίσει πολυτελή συγκροτήματα».
Ωστόσο, για κάποιους, το μνημείο είναι μια πληγή που πρέπει να κλείσει. Οικονομικοί αναλυτές υπογραμμίζουν ότι η προσέλκυση επενδύσεων είναι κρίσιμη για μια χώρα με κατά κεφαλήν ΑΕΠ που είναι το 1/3 του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Κάθε σημαντική διεθνής συμμετοχή – ακόμη και με το όνομα Τραμπ – φέρνει προβολή, χρηματοδότηση και ανάπτυξη.
Η τύχη του Trump Tower Belgrade είναι αβέβαιη
Η σύλληψη του Γκόραν Βάσιτς το Μάιο ήταν σοκαριστική: παραδέχθηκε την πλαστογραφία γνωμοδότησης για την άρση της προστασίας. Αντιμετωπίζει κατηγορίες για πλαστογραφία και κατάχρηση εξουσίας. Η κατάσταση αυτή δίνει επιχειρήματα στους επικριτές του έργου, που μιλούν για «προνομιακή μεταχείριση» και παραβίαση του νόμου.
Ο Βούτσιτς επιμένει ότι «δεν υπήρξε καμία πλαστογραφία», αλλά η κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη. Το κατεστραμμένο Υπουργείο Άμυνας μένει – προς το παρόν – αμετάβλητο.
Τι μέλλει γενέσθαι; Η τύχη του έργου εξαρτάται από τις επόμενες πολιτικές και νομικές εξελίξεις. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τα φαντάσματα του πολέμου παραμένουν ζωντανά στο Βελιγράδι – και τώρα έχουν μαζί τους και το φάντασμα του Τραμπ.
