Στη διάρκεια ενός ταξιδιού που συνδυάζει πραγματισμό, επιχειρηματικότητα και γεωπολιτικές αλλαγές, ο Ντόναλντ Τραμπ επανακαθορίζει τη στρατηγική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, ανατρέποντας παραδοσιακές ισορροπίες που κρατούν για δεκαετίες. «Δεν υπάρχουν πλέον μόνιμοι εχθροί», δηλώνει, σηματοδοτώντας μια αλλαγή στον παγκόσμιο χάρτη.
Η δήλωσή του, με ισχυρές ιστορικές και συμβολικές προεκτάσεις, ανατρέπει δεκαετίες αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και δημιουργεί αμηχανία σε παραδοσιακούς συμμάχους, όπως το Ισραήλ. «Κάποιες από τις πιο κοντινές μας χώρες είναι αυτές με τις οποίες έχουμε πολεμήσει στο παρελθόν», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τραμπ.
Η «ψηφοφορία» στον Αλ Σαράα της Συρίας
Η πιο σημαντική εξέλιξη ήταν η συνάντηση με τον νέο πρόεδρο της Συρίας, Αχμέντ αλ-Σαράα, πρώην ηγέτη παρακλαδιού της Αλ Κάιντα, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία τον Δεκέμβριο μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ. Οι αναλυτές χαρακτηρίζουν την απόφαση για άρση κυρώσεων ως «σημαντική ώθηση» για τη Δαμασκό, την οποία ο Τραμπ προέτρεψε να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ.
Αυτή η απόφαση ελήφθη παρά τις αντιρρήσεις εντός της αμερικανικής κυβέρνησης και την αντίθεση του Ισραήλ, που θεωρεί τον Σαράα ακραίο ισλαμιστή. Ο ίδιος έχει αποκηρύξει την Αλ Κάιντα από το 2016 και είχε προηγηθεί πενταετής κράτηση σε αμερικανική φυλακή στο Ιράκ. Τον Δεκέμβριο, οι ΗΠΑ αφαίρεσαν και την επικήρυξη 10 εκατ. δολαρίων που εκκρεμούσε εις βάρος του.
Ο Σύρος ηγέτης, με την πλήρη στήριξη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προσκάλεσε τους αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς να επενδύσουν στη χώρα του.
Το άνοιγμα προς το Ιράν και το μήνυμα στο Τελ Αβίβ
Ο Τραμπ δήλωσε έτοιμος να διαπραγματευτεί με την Τεχεράνη σχετικά με τον περιορισμό του πυρηνικού της προγράμματος, σε αντάλλαγμα για άρση κυρώσεων, επιμένοντας όμως ότι δεν θα επιτρέψει στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο. Ειδοποίησε ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία, το Ιράν θα υποστεί «μαξιμαλιστική πίεση».
Αυτή η προσέγγιση θεωρείται απογοητευτική για την ισραηλινή ηγεσία, η οποία ήδη διαμαρτύρεται για την απόφαση του Τραμπ να μην επισκεφθεί το Ισραήλ κατά τη διάρκεια της περιοδείας του. Η παλιά «ειδική σχέση» Τραμπ – Νετανιάχου φαίνεται να έχει υπονομευτεί. Ο Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να έχει εξοργιστεί με την επιμονή του Ισραηλινού πρωθυπουργού να συνεχίζει τον πόλεμο στη Γάζα, υποδηλώνοντας ότι ο Νετανιάχου δεν ταιριάζει πια στα σχέδιά του.
Το «δώρο» σε Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και Ερντογάν
Η άρση των κυρώσεων στη Συρία συνέβη κατόπιν «παρότρυνσης» του Σαουδάραβα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS), ενώ ήταν και πάγιο αίτημα του Τούρκου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος είχε μάλιστα τηλεδιάσκεψη με τον Τραμπ και τους ηγέτες Σαουδικής Αραβίας και Συρίας.
«Ω, τι κάνω για τον πρίγκιπα», αστειεύτηκε ο Τραμπ. Οι δύο άνδρες επέδειξαν στενές σχέσεις, εντελώς διαφορετικές από την ψυχρότητα της επίσκεψης Μπάιντεν το 2022. Ο Τραμπ εκθείαζε τον πρίγκιπα επανειλημμένα: «Είναι απίστευτος άνθρωπος, τον ξέρω χρόνια. Δεν υπάρχει κανένας σαν αυτόν». Δεν χρειάζεται να αναφερθεί η εκτίμησή του και προς τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος επίσης κερδίζει από τις εξελίξεις.
Η επίσκεψη είχε έντονα οικονομικά χαρακτηριστικά. Ο Τραμπ ανακοίνωσε συμφωνίες αξίας 600 δισ. δολαρίων, περιλαμβάνοντας 142 δισ. για στρατιωτικές προμήθειες με 12 αμερικανικές αμυντικές εταιρείες, καθώς και αγορά 100 Boeing από την Qatar Airways.
Παράλληλα, το Κατάρ προσέφερε στις ΗΠΑ ένα πολυτελές Boeing 747-8, το οποίο θα λειτουργήσει ως Air Force One και μελλοντικά θα φιλοξενηθεί στη βιβλιοθήκη Τραμπ, προκαλώντας ανησυχίες για πιθανούς κινδύνους διαφθοράς.
Μια στρατηγική χωρίς «βαλίτσα» – ο Τραμπ ως πραγματιστής
Η στρατηγική του Τραμπ φανερώνει έναν περισσότερο πραγματιστικό και λιγότερο ιδεολογικό χαρακτήρα, όπως σημειώνει και η Washington Post. Εγκαταλείποντας την πολιτική των «ατελείωτων πολέμων», αποφεύγει πολύπλοκες και δαπανηρές επεμβάσεις, αναγνωρίζει τα όρια της αμερικανικής ισχύος και προτάσσει την οικονομία.
«Δεν κουβαλάω βαλίτσα, κρατώ την πόρτα μου ανοιχτή και παρακολουθώ τις εξελίξεις καθημερινά», δήλωσε ο ίδιος. Αυτή η αυτοσχέδια διπλωματία του επιτρέπει να προσαρμόζεται αποτελεσματικά σε περιοχές με ένταση, όπως η Υεμένη, η Ουκρανία, η Ινδία–Πακιστάν και τώρα το Ιράν.
Ο Τραμπ προσπαθεί να αναδιατάξει το γεωπολιτικό πεδίο της Μέσης Ανατολής, πλησιάζοντας παλιούς αντιπάλους και ενισχύοντας τις σχέσεις με ισχυρούς περιφερειακούς ηγέτες. Είτε πρόκειται για τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον Ερντογάν ή τον Άχμεντ αλ-Σάραα, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν διστάζει να υπερβεί σημαντικούς διπλωματικούς περιορισμούς.
Με φόντο την αβεβαιότητα των αγορών και την ανάγκη για νέες ροές κεφαλαίων, οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις οδηγούν την Ουάσιγκτον σε μια ρεαλιστική αναπροσαρμογή. Το δόγμα Τραμπ δεν ακυρώνει τη δύναμη – την επαναδιατυπώνει μέσα από την προοπτική της διαπραγμάτευσης και του οικονομικού συμφέροντος.
