Απειλείται η Σουηδία με αντικαπιταλιστική εξέγερση; Αυτή είναι η εκτίμηση του συγγραφέα και επενδυτή Ρουτσίρ Σάρμα, που σε άρθρο του στους Financial Times αναφέρεται στις επικίνδυνες ανισότητες πλούτου και εισοδημάτων.
Ο Σάρμα διαχωρίζει τους «καλούς» από τους «κακούς» δισεκατομμυριούχους και θεωρεί ότι η Σουηδία είναι προς το παρόν τυχερή, καθώς οι «καλοί» δισεκατομμυριούχοι υπερβαίνουν τους «κακούς» σε αναλογία δύο προς ένα.
«Κάθε χρόνο μελετώ τις λίστες του Forbes για να εντοπίσω τις χώρες όπου ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων καταλαμβάνει αυξανόμενο ποσοστό του ΑΕΠ και πώς αυτός συγκεντρώνεται σε οικογενειακές αυτοκρατορίες ή σε τομείς που είναι περισσότερο γνωστοί για τη διαφθορά παρά για την παραγωγικότητά τους», γράφει ο Σάρμα.
Συνεχίζει:
«Η εκτίμησή μου είναι ότι οι χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες πλούτου και φτώχειας αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο αντικαπιταλιστικών εξεγέρσεων.
Φέτος, τα προειδοποιητικά σημάδια εστιάζουν κυρίως στη Σουηδία.
Αν και θεωρείται από πολλούς προοδευτικούς ως σοσιαλιστικός παράδεισος, η Σουηδία παρακολουθεί τον πλούτο των δισεκατομμυριούχων της να έχει αυξηθεί κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες στο 31% του ΑΕΠ.
Η Σουηδία διαθέτει 45 δισεκατομμυριούχους, αριθμός περίπου 1,5 φορές περισσότερος κατ’ άτομο σε σύγκριση με τις ΗΠΑ.»
Η σύγκριση με τον Ροκφέλερ
«Ο πλουσιότερος Αμερικανός όλων των εποχών, Τζον Ντ. Ροκφέλερ, γύρω στο 1910, κατείχε περιουσία που ξεπερνούσε το 1,5% του ΑΕΠ. Κανένας Αμερικανός δεν πλησιάζει πλέον αυτό το επίπεδο.
Η σημερινή χώρα των Ροκφέλερ είναι η Σουηδία, όπου επτά μεγιστάνες κατέχουν πλούτο ως ποσοστό του ΑΕΠ που υπερβαίνει αυτό του Ροκφέλερ στην ακμή του.
Μια λειτουργική οικονομία θα πρέπει να διατηρεί μια ισορροπία με περισσότερους «καλούς» δισεκατομμυριούχους από κλάδους όπως η τεχνολογία ή η μεταποίηση σε σύγκριση με «κακούς» από τομείς όπως τα ακίνητα ή τα εμπορεύματα.
Όχι ότι τα ακίνητα ή τα εμπορεύματα είναι κατ’ αρχάς αρνητικά, αλλά συμβάλλουν λιγότερο στην παραγωγικότητα.
Στη Σουηδία, οι «καλοί» δισεκατομμυριούχοι υπερβαίνουν τους «κακούς» σε αναλογία δύο προς ένα.
«Αποτυχία του πειράματος κοινωνικής πρόνοιας»
Η Σουηδία άρχισε να προάγει τη δημιουργία πλούτου μετά την αποτυχία του μεταπολεμικού κοινωνικού της πειράματος. Οι υψηλοί φόροι απέτρεπαν διασημότητες και βιομηχάνους από τη χώρα, κοστίζοντας περισσότερα σε χαμένο πλούτο από ότι έφερναν ως έσοδα. Οι οικονομικές κρίσεις στα αρχές της δεκαετίας του 1990 ανάγκασαν τη χώρα να επανεξετάσει τη σοσιαλιστική της δέσμευση.
Αν και διατήρησε δωρεάν εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη μέσω υψηλών φόρων, μείωσε ή κατάργησε φόρους στον πλούτο, κληρονομιά, επιχειρήσεις και ακίνητη περιουσία.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι υπερπλούσιοι σταμάτησαν να αποχωρούν, και σήμερα κυριαρχούν.
«Στρεβλωμένοι φόροι και εύκολο χρήμα»
Η Σουηδία δεν είναι η μόνη μεγάλη χώρα πρόνοιας που έχει δει αύξηση των δισεκατομμυριούχων τα τελευταία χρόνια — η Γαλλία ακολουθεί επίσης — αλλά καθεμία έχει τις δικές της ανισορροπίες. Στη Σουηδία, αυτές περιλαμβάνουν στρεβλωμένους φόρους και εύκολη χρηματοδότηση.
Η χώρα φορολογεί το κεφάλαιο πολύ λιγότερο σε σύγκριση με τους μισθούς. Το ετήσιο τέλος ιδιοκατοίκησης κυμαίνεται κάτω από 1.000 δολάρια, παρέχοντας μεγάλο όφελος για τους πλούσιους.
Επιπλέον, η Σουηδία έχει διατηρήσει τα επιτόκια χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, διευκολύνοντας τη δανειοδότηση, που μπορεί να επωφελήσει τους πλούσιους.
Γιατί οι δισεκατομμυριούχοι παραμένουν στο απυρόβλητο
Στις πρόσφατες εκλογές, η πολιτική ένταση εστίασε στους μετανάστες και την εγκληματικότητα rather than inequality. Το γεγονός ότι πολλές κορυφαίες επιχειρηματικές οικογένειες είναι πιο γνωστές για τις δωρεές τους παρά για την επιδεικτική επίδειξη του πλούτου τους εξηγεί την μέχρι τώρα απουσία πολιτικών επιθέσεων απέναντί τους.
Οι εξεγέρσεις κατά της δημιουργίας πλούτου
Η ανάπτυξη των περιουσιών των «κακών» δισεκατομμυριούχων στην Ινδία το 2010 προκάλεσε αντίκτυπο κατά της δημιουργίας πλούτου που περιορίζει γενικά τις επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Στην επόμενη δεκαετία, ξέσπασαν μαζικές εξεγέρσεις, όπως στη Χιλή το 2019 κατά της κοινωνικής ανισότητας και στη Γαλλία το 2023 υπέρ της φορολόγησης των πλουσίων. Οι διαμαρτυρίες στο Παρίσι στοχεύουν κορυφαίους δισεκατομμυριούχους.
Όπως οι φωτιές, αυτές οι ταξικές εξεγέρσεις μπορούν να πυροδοτηθούν και να μετατοπιστούν σύμφωνα με τους πολιτικούς ανέμους.
Η υπερβολική συγκέντρωση πλούτου σε λίγους δισεκατομμυριούχους του λάθους τύπου θέτει τη χώρα σε κίνδυνο πολιτικών αντιδράσεων ή ανατροπής. Η Σουηδία είναι τώρα ευάλωτη σε τέτοιες αναταραχές.
