Η πορεία του Γένους μας στον κόσμο, ζωντανή και δυναμική, πέρα από τα σύνορα της σύγχρονης Ελλάδας, υπήρξε εντυπωσιακή και καθοριστική για τον πολιτισμό της ανθρωπότητας, με λίγες χώρες να μπορούν να υπερηφανεύονται για κάτι τόσο σπουδαίο. Ιδιαίτερα στην περιοχή της Μεσογείου, αυτό συνέβαινε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.
Ωστόσο, η Μικρασιατική Καταστροφή και οι επακόλουθες δεκαετίες του 1950, ’60 και ’70 προκάλεσαν σοβαρά πλήγματα στο Γένος, οδηγώντας σε σταδιακή συρρίκνωση της παρουσίας του. Κοινότητες στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, το Κάιρο, και τα Ιεροσόλυμα είτε εξαφανίστηκαν είτε απέμειναν ανήμπορες, φυλάσσοντας μόνο αποσπάσματα ενός λαμπρού παρελθόντος. Το Εθνικό Κέντρο, μπροστά σε αλλεπάλληλες προκλήσεις, δεν μπόρεσε να προσφέρει την απαραίτητη προστασία. Δυστυχώς, η συρρίκνωση συνεχίζεται, με αποτέλεσμα η Κιβωτός να φθίνει ολοένα περισσότερο.
Η υπέροχη πορεία του Γένους διαχρονικά έχει τα δικά της ορόσημα, σύμβολα και κειμήλια. Παρά ταύτα, φοβάμαι ότι στη σύγχρονη Ελλάδα, αυτά τα σύμβολα δεν τυγχάνουν της πρέπουσας εκτίμησης.
Ευτυχώς, κάποια από τα σημαντικότερα σύμβολα του Γένους, όπως τα Πατριαρχεία Κωνσταντινούπολης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, καθώς και σημαντικές Μονές που εξαρτώνται από αυτά, παραμένουν ακόμα πνευματικοί φάροι, παρόλες τις αντιξοότητες.
Το Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ένα από τα ανεκτίμητα σύμβολα του Γένους, πρόσφατα βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας, αλλά για τους λάθος λόγους. Ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (527-565 μ.Χ.) και αναγνωρίστηκε και από τον Προφήτη Μωάμεθ το 625 με το «Αχτιναμέ». Οι καταγραφές της βιβλιοθήκης της, δεύτερης μετά το Βατικανό, και οι εικόνες της έχουν υμνηθεί επανειλημμένα.
Η Μονή υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και ο Ηγούμενός της, που χειροτονείται στα Ιεροσόλυμα, φέρει το αξίωμα του Αρχιεπισκόπου. Κατά την περίοδο της ισραηλινής κατοχής, ο Αρχιεπίσκοπος φιλοξενήθηκε από το Πατριαρχείο.
Με Έλληνες και ελληνόφωνους μοναχούς, η Μονή διατηρεί τη φλόγα ζωντανή. Οι υμνωδίες της εξακολουθούν να ακούγονται στην ελληνική γλώσσα, όπως και στη Μονή του Αγίου Σάββα και σε άλλα μέρη της ερήμου.
Η κατάσταση της Μονής της Αγίας Αικατερίνης έχει πάρει μια δυσάρεστη τροπή, παρά τις πολυάριθμες διαπραγματεύσεις και τα συμφωνηθέντα μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού και του Αιγύπτιου Προέδρου, κατά την πρόσφατη επίσκεψη στην Αθήνα. Οι υπογραφές της εκκρεμούσας συμφωνίας μεταξύ της Διοίκησης του Νοτίου Σινά και της Μονής καθυστέρησαν και τελικά επισκιάστηκαν από δικαστική απόφαση, ύστερα από πολυάριθμες διαμάχες.
Η απόφαση είναι εξαιρετικά προβληματική, ανεξαρτήτως των ευγενών δηλώσεων. Ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών δήλωσε ότι, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, «διατηρείται η βαθειά πνευματική αξία της Μονής», κάτι που μάλλον περιπλέκει την κατάσταση. Τους παραχωρείται πρόσβαση στο σπίτι τους; Το ιδιοκτησιακό καθεστώς παραμένει αδιευκρίνιστο, ενώ υπάρχουν φήμες για ελληνοαιγυπτιακές συναλλαγές που περιλαμβάνουν ενεργειακά ανταλλάγματα.
Το πρόβλημα είναι όντως περίπλοκο. Οι ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις έχουν πάντα μεγάλη σημασία για την Ελλάδα και οι αντίστοιχες δηλώσεις από την Αίγυπτο είναι σημαντικές. Ο Πρόεδρος Αλ Σίσι βρίσκεται σε ευαίσθητη θέση όσον αφορά θρησκευτικά θέματα, ακόμα και αν έχει στόχο την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Ωστόσο, οι εγγυήσεις για το θρησκευτικό καθεστώς δεν έχουν αξία αν δεν επιλυθεί το ιδιοκτησιακό ζήτημα, γιατί η τύχη της Μονής θα παραμείνει ευάλωτη σε ανθρώπους με αμφίβολες προθέσεις.
Η δικαστική απόφαση έχει θέσει τις δύο πλευρές σε δύσκολη θέση: οι Αιγύπτιοι εξεπλάγησαν από την ελληνική αντίδραση, οι Έλληνες δεν ανέμεναν τέτοια αρνητική εξέλιξη. Οι ελληνικές θέσεις δεν εξυπηρετούνται με φωνές και έντονες εκφράσεις. Τώρα, με δεδομένη την κακή εξέλιξη, απαιτείται ψυχραιμία και λεπτομερής έρευνα δυνατοτήτων για πολιτική λύση.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν οι Αιγύπτιοι θα είχαν τολμήσει μια τέτοια ενέργεια αν η διεθνής θέση της Ελλάδας ήταν πιο ισχυρή. Ο καθένας μπορεί να δώσει την απάντησή του σε αυτό. Η ισχύς, και όχι μόνο η στρατιωτική, επιφέρει σεβασμό.
Τα κειμήλια πρέπει να προστατεύονται ως κόρη οφθαλμού. Τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι κομβικά για την πορεία του Γένους, αλλά και για την ιδιαίτερη θέση της Ελλάδας ανάμεσα στα κράτη. Αυτά τα ιδρύματα έχουν τεράστια πολιτική σημασία, και η αποδυνάμωσή τους σημαίνει περαιτέρω συρρίκνωση της Ελλάδας σε απαιτητικούς καιρούς.
* Ο Ανδρέας Παπασταύρου είναι πρέσβης επί τιμή
