Σήμερα κορυφώνονται οι εορταστικές εκδηλώσεις του Δήμου Ανατολικής Μάνης, που τιμούν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, στις 17 Μαρτίου, στην Αρεόπολη.
Η κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη
Η κήρυξη της επανάστασης στη Μάνη, σε αυτή τη σημαντική περιοχή της Πελοποννήσου, πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαρτίου 1821, στην Αρεόπολη, σύμφωνα με την τοπική προφορική παράδοση. Οι γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι πρόκριτοι της περιοχής ζήτησαν από τον ηγέτη τους να ξεκινήσει πρώτα η Μάνη τον αγώνα για απελευθέρωση, κάτι που ευθυγραμμιζόταν με τις στρατηγικές της Φιλικής Εταιρείας.
Κατόπιν πρόσκλησης του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, συγκεντρώθηκαν οι Μανιάτες οπλαρχηγοί στην Τσίμοβα, τη σημερινή Αρεόπολη, και αποφάσισαν την έναρξη του αγώνα κατά των Τούρκων, που οδήγησε στην απελευθέρωση της Καλαμάτας και τη δημιουργία της Μεσσηνιακής Γερουσίας. Οι γραπτές μαρτυρίες δεν καταγράφουν κάποια επίσημη τελετή κήρυξης της επανάστασης, σύμφωνα με το notospress.gr.
Οι πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες στην προεπαναστατική Μάνη
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Πελοπόννησος, όπου η ελίτ αποτελούνταν από τους κοτζαμπάσηδες, ήταν χωρισμένη σε πολλές διοικητικές μονάδες, συμπεριλαμβανομένου ενός μπεηλικίου που αφορούσε τη Μάνη. Στη Μάνη, το σύστημα των προυχόντων συνδεόταν με τις τοπικές καπετανίες. Αν και η Μάνη παρουσίαζε μεγαλύτερη κοινωνική καθυστέρηση σε σχέση με την υπόλοιπη Πελοπόννησο, διέθετε μια σχετική θεσμική αυτοτέλεια. Από το 1776, μετά τα Ορλωφικά, η περιοχή αυτή είχε χαρακτηριστεί ως μπεηλίκι από τους Οθωμανούς, γεγονός που σήμαινε ότι δεν υπαγόταν στον πασά της Πελοποννήσου αλλά διοικούνταν απευθείας από την Υψηλή Πύλη.
Η διοίκηση της Μάνης ανατίθετο σε έναν από τους καπεταναίους της περιοχής, που διοριζόταν μπέης και ήταν υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης. Στις παραμονές της επανάστασης, το αξίωμα του μπέη της Μάνης κατείχε ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, γνωστός ως Πετρόμπεης.
Οι Μανιάτες διατηρούσαν το σημαντικό προνόμιο της οπλοφορίας, αν και είναι αμφίβολο κατά πόσο οι χωρικοί είχαν την οικονομική δυνατότητα να αποκτήσουν πυροβόλα όπλα ή σπαθιά. Στη Μάνη, οι καπετάνιοι ήταν οι αντίστοιχοι των κοτζαμπάσηδων, υπεύθυνοι για την εκτέλεση των απαιτήσεων του οθωμανικού κράτους. Αυτή η στρατιωτική αριστοκρατία είχε γεωγραφική κατανομή σε καπετανίες με ανισόρροπη δύναμη, που διαρκώς ανταγωνίζονταν η μία την άλλη.
Παρά τις αντιπαλότητες και τις διαμάχες μεταξύ των ισχυρών οικογενειών της περιοχής, κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας σημειώθηκαν αρκετά επαναστατικά κινήματα, με αποτέλεσμα τη γενική συμμετοχή των Μανιατών στη μεγάλη επανάσταση. Η συνένωση ήταν δύσκολη λόγω παλαιών αντιζηλιών και μνησικακίας μεταξύ των αρχηγών των οικογενειών της Μάνης, που σχημάτιζαν πατριές και θεωρούσαν τον εαυτό τους αυτοτελή σε σχέση με τους άλλους και τον μπέη. Αυτή η κατάσταση ενισχύονταν και από οικογένειες που είχαν κρατήσει το αξίωμα του μπέη, υπογραμμίζοντας την ανάγκη εκδίκησης. Ωστόσο, ο πόθος για ελευθερία και η επιθυμία να ξεφύγουν από την τυραννία τους παρακίνησαν να παραμερίσουν παλιές αντιπαλότητες.
Στην Αχαΐα και τη Μεσσηνία, συμπεριλαμβανομένης της δυτικής Μάνης, βρίσκονταν οι περισσότεροι από τους σημαντικούς προκρίτους και αρχηγούς όπλων της χερσονήσου. Αντίθετα με την Αχαΐα, όπου μόνο λίγες ημέρες πριν την επανάσταση σχηματίστηκε επαναστατικό στρατόπεδο στη Μονή Ομπλού, η Μάνη, λόγω του πολιτικού της συστήματος και της σχετικής της αυτοτέλειας, είχε έτοιμες μόνιμες ένοπλες δυνάμεις, υπό τη διοίκηση έμπειρων ηγετών. Οι καπεταναίοι ήταν πρόθυμοι να συνεργαστούν για την έναρξη του αγώνα υπό τη γενική ηγεσία του μπεή της Μάνης, Πέτρου Μαυρομιχάλη.
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης σηκώνει τη σημαία της επανάστασης στη Μάνη
Ο Καμαρηνός ήθελε να ξανασυναντήσει τον Πετρόμπεη και να του επαναλάβει τα αιτήματά του, όμως αποχώρησε θυμωμένος, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Φιλική Εταιρεία είχε πάψει να υφίσταται και ότι το κίνημα του Υψηλάντη δεν είχε σχέση με την επανάσταση, αλλά με προσωπικούς στόχους. Έτσι, έγινε ύποπτος και παρακολουθούνταν. Λίγο αργότερα, καθώς οι δυνάμεις του Υψηλάντη ενεργούσαν στη Μολδοβλαχία, δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του για να διασχίσει το Δούναβη.
Σύμφωνα με εντολές της Φιλικής Εταιρείας, ο Χριστόφορος Περραιβός επέστρεψε στη Μάνη, επιφορτισμένος με την αποστολή να ανακοινώσει την ανάγκη για γρήγορη έναρξη της επανάστασης.
Ο Πετρόμπεης είχε κατορθώσει να καλύψει τις κινήσεις και τις δράσεις των οπλαρχηγών. Ωστόσο, οι Φιλικοί της Κωνσταντινούπολης βοήθησαν τον γιο του, Γεώργιο, να δραπετεύσει από την Τουρκία και η άφιξή του στη Μάνη, όπου μετέφερε τις επαναστατικές ιδέες τους, δεν ήταν κρυφή για τους Τούρκους, οι οποίοι ανησυχούσαν για τις προθέσεις του Πετρόμπεη.
Η κήρυξη της επανάστασης (17 Μαρτίου 1821) και οι πρώτες πολεμικές επιχειρήσεις
Όπως μαρτυρούν οι γραπτές πηγές, τις παραμονές της επανάστασης, οι αρχιερείς και πρόκριτοι της Αχαΐας, που είχαν αποφύγει την κράτησή τους στην Τριπολιτσά, παρακάλεσαν τον Πετρόμπεη να ξεκινήσει πρώτος η Μάνη τον αγώνα. Έτσι, συγκεντρώθηκαν οι Μανιάτες οπλαρχηγοί με πρόσκληση του Πετρόμπεη στις 17 Μαρτίου 1821, στην Τσίμοβα, τη σημερινή Αρεόπολη, που ήταν η πρωτεύουσα των Μαυρομιχαλαίων.
Εκεί, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης, αποφάσισαν να λάβουν τα όπλα κατά των Τούρκων, με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να αναλαμβάνει να μεταφέρει την απόφαση στους οπλαρχηγούς της Μεσσηνίας, Αρκαδίας και Αχαΐας. Ωστόσο, υπάρχουν αναφορές από τον Ι. Κολοκοτρώνη που δεν καθορίζουν τον τόπο της συγκέντρωσης ούτε αν συμμετείχε ο Πετρόμπεης.
Η έλλειψη οποιασδήποτε αναφοράς για τα γεγονότα της Αρεόπολης από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη είναι αξιοσημείωτη, καθώς στις 6 Ιανουαρίου έως 22 Μαρτίου 1821 βρισκόταν στην Καρδαμύλη. Αποκαλείται επίσης μία συγκέντρωση Μανιατών από τον Ιωάννη Φιλήμονα, αλλά χωρίς τη συμμετοχή του Πετρόμπεη, και επίσης δεν έρχεται σε καθορισμένη τοποθεσία και χρόνο. Ο ίδιος ο Συγγραφέας σε άλλο σημείο του έργου του αναφέρει ότι η Μάνη επαναστάτησε στις 22 Μαρτίου 1821.
Όπως και να έχει, δύο ημέρες μετά την αναγνώριση της σημαίας της επανάστασης στην Αρεόπολη, ο Πετρόμπεης, σε επιστολή του προς τους Υδραίους, εμφανίζεται επιφυλακτικός απέναντί της, επικαλούμενος την έλλειψη εφοδίων. Στην τοπική παράδοση, αναφέρεται ότι όλοι οι οπλαρχηγοί συγκεντρώθηκαν στην πλατεία της πόλης, μπροστά στον ναό των Ταξιαρχών, και στη θέση «Κοτρώνι» ύψωσαν την πρώτη επαναστατική σημαία, φτιαγμένη από λευκό ύφασμα με γαλάζιο σταυρό στο κέντρο. Στην πάνω πλευρά έγραφε «Νίκη ή Θάνατος» και στην κάτω «ταν ή επί τας». Η σημαία ευλογήθηκε από τους ιερείς και όλοι οι αρχηγοί ορκίστηκαν γονυπετείς ότι θα αγωνιστούν united για την ελευθερία του έθνους, αποτυπώνοντας την παράδοση της ημερομηνίας 17 Μαρτίου ως ημέρας εθνικής εορτής στην Αρεόπολη.
Ωστόσο, μια εναλλακτική εκδοχή από τον Μανιάτη ιστορικό Β. Πατριαρχέα αναφέρει ότι η απόφαση για την επανάσταση ελήφθη στις Κιτριές και όχι στην Αρεόπολη, λίγες μέρες μετά την 17η Μαρτίου, ύστερα από συσκέψεις του Πετρόμπεη με άλλους αρχηγούς, συμπεριλαμβανομένου και του Κολοκοτρώνη.
Αμέσως μετά σημειώθηκαν δύο επιθέσεις από τους Μανιάτες, την πρώτη από τους αρχηγούς της Ανατολικής Μάνης υπό τους Γρηγοράκηδες προς τη Μονεμβασιά και το Μυστρά, όπως γνωστοποιείται σε επιστολή του Πρωτοσύγκελλου Γεράσιμου προς τον Παναγιώτη Κοσονάκο για την έναρξη του πολέμου και τη διάδοση της είδησης.
