Η Ρωσία και η Ουκρανία προετοιμάζονται θεωρητικά για τις πρώτες συνομιλίες τους μετά από δύο χρόνια.
Η συνάντηση που έχει προγραμματιστεί για σήμερα, Πέμπτη, στην Τουρκία παραμένει αβέβαιη. Η απουσία του Ρώσου προέδρου ανησυχεί σχετικά με την πιθανότητα ουσιαστικού διαλόγου.
Στη ρωσική αντιπροσωπεία δεν περιλαμβάνεται ο Βλαντίμιρ Πούτιν, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για την ύπαρξη πραγματικής διαπραγμάτευσης.
Η ενδεχόμενη απουσία του Πούτιν μπορεί να αδειάσει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων από τη ρωσική πλευρά, καθώς ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι δεν θα συνομιλήσει με κανέναν άλλον εκτός από τον ίδιο τον Πούτιν.
Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν προετοιμαστεί για την πιθανότητα της μη παρουσίας του.
Η αρχή της κρίσης
Η πρόταση για απευθείας συνομιλίες προήλθε από τον Πούτιν σε απάντηση του τελεσίγραφου των Ευρωπαίων συμμάχων της Ουκρανίας το Σάββατο: Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο ζήτησαν από τη Ρωσία να αποδεχθεί 30ήμερη κατάπαυση του πυρός ή να αντιμετωπίσει νέες κυρώσεις.
Ο Πούτιν απέρριψε το τελεσίγραφο, προτείνοντας «άμεσες συνομιλίες» με το Κίεβο. Για πολλούς, αυτή η κίνηση φαίνεται μια ακόμη προσπάθεια καθυστέρησης που έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν, αλλά αυτή τη φορά, σύμφωνα με το CNN, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι αντίθετο από το επιθυμητό.
Αφού αρχικά οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι απέρριψαν τη δυνατότητα συνομιλιών χωρίς κατάπαυση πυρός, η στάση τους άλλαξε αφού ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε δημόσια τον Ζελένσκι να «ΚΑΝΕΙ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, ΤΩΡΑ!!!».
Ο Ζελένσκι εντείνει την πίεση
Ο Πούτιν δεν πρότεινε προσωπική συνάντηση – αντ’ αυτού ζήτησε να επανεκκινήσουν οι διπλωματικές συνομιλίες του 2022. Ωστόσο, ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι θα ταξιδέψει ο ίδιος στην Τουρκία και κάλεσε τον Πούτιν να τον ακολουθήσει, επιμένοντας να μην συναντήσει άλλους Ρώσους αξιωματούχους, τονίζοντας ότι «όλα εξαρτώνται από τον Πούτιν».
Ο Τραμπ, ενώ περιοδεύει στη Μέση Ανατολή, άφησε να εννοηθεί ότι ίσως συμμετάσχει στη συνάντηση «αν χρειαστεί», μια πρόταση που ο Ζελένσκι δέχτηκε θετικά. Ωστόσο, δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν ότι ο Τραμπ δεν προγραμματίζει τελικά να βρεθεί στην Τουρκία.
Διπλωματική στασιμότητα ή στρατηγικό άνοιγμα;
Αν ο Πούτιν παραστεί – κάτι που φαίνεται απίθανο – ενδέχεται να υπονομεύσει τη ρητορική του ότι η κυβέρνηση Ζελένσκι είναι «παράνομη». Αν μείνει στη Μόσχα, δίνει στον Ουκρανό πρόεδρο την ευκαιρία να υπογραμμίσει ότι «η Ρωσία δεν επιθυμεί πραγματικά την ειρήνη». Αυτό το μήνυμα έχει κατεύθυνση κυρίως προς τον Τραμπ, ο οποίος, παρά την πεποίθησή του ότι ο Πούτιν επιθυμεί συμφωνία, αρχίζει να αμφιβάλλει τελευταία.
Ποιες θα είναι οι θεματολογίες των συνομιλιών;
Οι δύο πλευρές είναι τόσο μακριά που είναι ασαφές τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει η συζήτηση – αν πραγματοποιηθεί. Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι χωρίς άνευ όρων κατάπαυση πυρός, κάθε προσπάθεια θα είναι αποτυχία.
Ο Πούτιν δήλωσε ότι δεν αποκλείει μια νέα εκεχειρία, αλλά επιμένει ότι η προτεραιότητα είναι να «αντιμετωπιστούν οι βαθύτερες αιτίες» της σύγκρουσης – διεκδικώντας την ύπαρξη της Ουκρανίας ως ανεξάρτητης χώρας και την επέκταση του ΝΑΤΟ, θέσεις που θεωρούνται απαράδεκτες από την Ουκρανία και τους συμμάχους της.
Η τελευταία τους συνάντηση
Οι τελευταίες άμεσες συνομιλίες Κιέβου–Μόσχας έγιναν την άνοιξη του 2022 στην Τουρκία και τη Λευκορωσία, όταν το σχέδιο του Πούτιν να καταλάβει την Ουκρανία απέτυχε. Οι συνομιλίες κατέρρευσαν όταν οι ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν εδάφη και αποκαλύφθηκαν σφαγές, κυρίως στην Μπούτσα.
Η πρόταση της Μόσχας εκείνη την εποχή ζητούσε πλήρη παράδοση της ουκρανικής κυριαρχίας και απόλυτη εξάρτηση της χώρας από τη ρωσική επιθυμία.
Αν όχι ο Πούτιν, ποιός άλλος;
Μετά την πρόκληση του Ζελένσκι, το Κρεμλίνο θέλησε να μειώσει τις προσδοκίες. Ο αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Συνέλευσης, Κονσταντίν Κοσάτσεφ, χαρακτήρισε την κατάσταση «θέατρο» και τόνισε ότι τέτοιες συναντήσεις δεν οργανώνονται έτσι. Η ρωσική αντιπροσωπεία θα ηγηθεί από τον Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, ανώτατο σύμβουλο και πρώην επικεφαλής των συνομιλιών του 2022.
Το διακύβευμα, ωστόσο, είναι υψηλό: Τραμπ και Ευρωπαίοι προειδοποιούν για περαιτέρω κυρώσεις αν η Μόσχα δεν αποδεχθεί την πρόταση εκεχειρίας.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία έχει δηλώσει έτοιμη να φιλοξενήσει και να διαμεσολαβήσει στις συνομιλίες, όπως είχε κάνει με την Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, ένα από τα ελάχιστα διπλωματικά επιτεύγματα στον πόλεμο. Η Ρωσία αποχώρησε από τη συμφωνία το 2023.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διατηρεί «ειδικές σχέσεις» με τον Πούτιν, αλλά ως μέλος του ΝΑΤΟ έχει και σημαντικές γέφυρες με την Ουκρανία.
Στην Κωνσταντινούπολη αναμένονται ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία Κιθ Κέλογκ, ο διπλωματικός σύμβουλος Στιβ Γουίτκοφ και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος συμμετέχει και σε ανεπίσημη σύνοδο των υπουργών του ΝΑΤΟ.
Αν και ο στόχος της συνάντησης μπορεί να είναι περισσότερο η ικανοποίηση της επιθυμίας του Τραμπ για «κίνηση ειρήνης» παρά η επίτευξη μιας ουσιαστικής συμφωνίας, το γεγονός ότι Κίεβο και Μόσχα μπορεί να καθίσουν για πρώτη φορά στο ίδιο τραπέζι μετά από δύο χρόνια συνιστά ιστορικό ορόσημο.
