Στις 7 Μαΐου, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ινδικοί πύραυλοι διασχίζουν τον ουρανό, πλήττοντας στόχους στο πακιστανικά κατεχόμενο Κασμίρ και στην στρατηγικής σημασίας επαρχία Παντζάμπ. Αυτή είναι η μεγαλύτερη αεροπορική επίθεση της Ινδίας κατά του Πακιστάν εδώ και πάνω από 50 χρόνια, σημειώνοντας την πιο σοβαρή κρίση μεταξύ δύο πυρηνικών δυνάμεων από το 2019.
Η επιχείρηση ονομάζεται «Sindoor», τιμώντας τις χήρες των 26 Ινδών τουριστών που δολοφονήθηκαν στο Παλγαμ του Κασμίρ στις 22 Απριλίου. Οι σκηνές των συντριμμιών και οι αναφορές για θανάτους παιδιών σοκάρουν.
Η Ινδία χαρακτηρίζει τις επιθέσεις της «μετρημένες και μη κλιμακωτές», στοχεύοντας αποκλειστικά στρατόπεδα τρομοκρατών και αποφεύγοντας πλήγματα σε στρατευμένους ή αμάχους. Αντίθετα, η πακιστανική ηγεσία τις θεωρεί «δειλές προκλήσεις» και προειδοποιεί για απάντηση «σε χρόνο και τόπο της επιλογής της». Η εκεχειρία του 2021 παραβιάζεται συνεχώς, με πυροβολισμούς κατά μήκος της Γραμμής Ελέγχου (LoC) να γίνονται σχεδόν καθημερινά.
Οι επιθέσεις και τα μηνύματα
Ο Πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, δηλώνει ότι θα «καταδιώξει τους τρομοκράτες και τους υποστηρικτές τους μέχρι τα πέρατα της γης». Οι επιθέσεις γίνονται από μακριά, εντός ινδικού εναέριου χώρου, μέσω των πυραύλων SCALP και των βομβών HAMMER από τα μαχητικά Rafale. Η Ινδία αποφεύγει την είσοδο σε πακιστανικό εναέριο χώρο, δεδομένου ότι έχει μάθει από το φιάσκο του 2019, όταν ινδικό αεροσκάφος καταρρίφθηκε και ο πιλότος του συνελήφθη.
Το μήνυμα είναι διπλό: η Ινδία επιτίθεται δυναμικά, εντούτοις με πολιτική αυτοσυγκράτηση. Το γεγονός ότι μεταξύ των στόχων υπήρχε και το Μουρίντκε, προπύργιο της Λασκάρ ε Ταϊμπά —της οργάνωσης που ευθύνεται για την επίθεση στη Βομβάη το 2008— στέλνει δυνατό μήνυμα. Ωστόσο, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι το Πακιστάν αισθάνεται «υποχρεωμένο» να απαντήσει.
Το διπλωματικό και γεωπολιτικό σκηνικό
Η κρίση εξελίσσεται σε μια περίοδο κατάρρευσης των διπλωματικών επαφών μεταξύ των δύο κρατών. Η Ινδία αναστέλλει τη Συνθήκη των Υδάτων του Ινδού, που από το 1960 καθόριζε τη διαχείριση των κοινών ποταμών, κάτι που το Πακιστάν θεωρεί «πράξη πολέμου». Διπλωματικό προσωπικό αποχωρεί, πτήσεις ακυρώνονται και η ρητορική γίνεται πιο σκληρή.
Η Ουάσινγκτον, η οποία παλαιότερα μεσολάβησε ενεργά (όπως στον πόλεμο του Καργκίλ το 1999), παραμένει αποστασιοποιημένη. Ο Ντόναλντ Τραμπ εκφράζει απλώς ελπίδες για γρήγορη λύση. Ο νέος ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο, καλεί σε αποκλιμάκωση χωρίς να προσφέρει ουσιαστική διπλωματική υποστήριξη. Η έλλειψη ενός αξιόπιστου διαύλου κρίσης μεταξύ των δύο χωρών καθιστά την κατάσταση πιο επικίνδυνη.
Η απειλή των πυρηνικών και η έλλειψη διαύλων
Η πραγματική απειλή δεν περιορίζεται μόνο στους συμβατικούς πύραυλους. Και οι δύο χώρες διαθέτουν πυρηνικά όπλα, ενώ οι στρατιωτικές τους δυνάμεις δεν επικοινωνούν απευθείας. Η έλλειψη ασφαλών διαύλων, σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση του διεθνούς ενδιαφέροντος, αυξάνει τον κίνδυνο επικίνδυνων παρεξηγήσεων.
Η πακιστανική πλευρά απειλεί με αντίποινα «ίσης βαρύτητας». Οι πυραυλικοί τύποι Shaheen ή Babur δεν απαιτούν είσοδο στον εναέριο χώρο της Ινδίας. Ο πειρασμός για συμβολικές επιθέσεις είναι μεγάλος, ειδικά καθώς η κυβέρνηση Σαρίφ προσπαθεί να δείξει αποφασιστικότητα και εκτός των συνόρων. Ο κίνδυνος είναι να δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος κλιμάκωσης χωρίς προοπτική εξόδου.
Η πολύπλοκη κληρονομιά του Κασμίρ
Η ρίζα της σύγκρουσης βρίσκεται στο Κασμίρ, που έχει γίνει πεδίο αντιπαραθέσεων από τη διαίρεση της Βρετανικής Ινδίας το 1947. Από τότε έχουν διεξαχθεί τρεις πόλεμοι και δεκάδες ένοπλες συγκρούσεις. Η περιοχή σήμερα είναι μία από τις πιο στρατιωτικοποιημένες παγκοσμίως. Από τη δεκαετία του ’80, το Πακιστάν υποστηρίζει ομάδες που επιδιώκουν είτε την ένωση του Κασμίρ με το Ισλαμαμπάντ είτε την ανεξαρτησία του.
Η απόφαση της Ινδίας το 2019 να καταργήσει το ειδικό καθεστώς του Τζαμού και Κασμίρ επιδείνωσε τη σύγκρουση. Παράλληλα, η καταστολή και η στρατιωτική παρουσία της Ινδίας στη μουσουλμανική πλειοψηφία της περιοχής τροφοδοτούν νέα γενιά ριζοσπαστικοποίησης.
Πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η κρίση
Η παρούσα κατάσταση είναι πιο επικίνδυνη από τις προηγούμενες κρίσεις. Ούτε οι ΗΠΑ ούτε άλλος εξωτερικός παράγοντας φαίνονται διατεθειμένοι ή ικανοί να μεσολαβήσουν. Οι εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες και στα δύο κράτη ενισχύουν τη σκληρή στάση. Το Πακιστάν αντιμετωπίζει οικονομική ασφυξία και πολιτική κρίση, ενώ η Ινδία προετοιμάζεται για εκλογές, με τον Μόντι να επιδιώκει να ενισχύσει την εικόνα του ως αποφασιστικός ηγέτης.
Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Χωρίς αμοιβαία αποκλιμάκωση και τουλάχιστον τα βασικά κανάλια επικοινωνίας, η προοπτική πολέμου —συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας χρήσης πυρηνικών όπλων— δεν είναι απλώς θεωρητική. Είναι ανησυχητικά πιθανή.
