Γνωρίζουμε ότι το ελληνικό αλφάβητο πρωτοεμφανίστηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, αυτή η αντίληψη αμφισβητείται από μια επαναστατική μελέτη που έχει διεξαχθεί στο πανεπιστήμιο του Leiden.
Η έρευνα της αναπληρώτριας καθηγήτριας Willemijn Waal επιδιώκει να εξετάσει αν το ελληνικό αλφάβητο, που αρχικά καταγραφόταν σε αναλώσιμα υλικά, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πολύ παλαιότερο.
«Το 1930, η κυρίαρχη θεωρία μιλούσε για μια ‘εκρηκτική ανάπτυξη του αλφαβήτου’», εξηγεί η Waal. «Πιστευόταν ότι τον 8ο αιώνα π.Χ. το ελληνικό αλφάβητο άρχισε να διαμορφώνεται, να διαδίδεται και να εξελίσσεται, προσαρμόζοντας άλλες γραφές, όπως αυτές της Ανατολίας και της Ιταλίας, οδηγώντας τελικά στην ανάπτυξη της Λατινικής γραφής.»
Ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα: Ανακαλύπτοντας την προέλευση
Μια καταιγιστική εξέλιξη είναι η εφαρμογή της μεθόδου ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα-14 (C14), η οποία αναλύει την ποσότητα του άνθρακα-14 σε οργανικά υλικά. Όσο λιγότερα είναι τα άτομα, τόσο παλαιότερο είναι το υλικό.
Η ραδιοχρονολόγηση αποδεικνύεται ένα καίριο εργαλείο στην αρχαιολογία, αποκαλύπτοντας ότι οι πρώτες ελληνικές επιγραφές σε κεραμικά χρονολογούνται στον 9ο ή ακόμα και 10ο αιώνα π.Χ., μεταφέροντας την προέλευση του αλφαβήτου τουλάχιστον έναν αιώνα νωρίτερα.
Επιπλέον, οι πιο αρχαίες επιγραφές που διασώθηκαν πιθανότατα δεν είναι τα πρώτα κείμενα που γράφτηκαν με το ελληνικό αλφάβητο. «Τα αλφαβητικά συστήματα συνήθως χρησιμοποιούν λιγότερο ανθεκτικά υλικά όπως ο πάπυρος και το ξύλο, που δεν αντέχουν στον χρόνο όσο οι πήλινες πινακίδες και τα κείμενα σε πέτρα.»
Επομένως, τα νέα ευρήματα υποδεικνύουν μια πιο σταδιακή εξέλιξη και διάδοση του ελληνικού αλφαβήτου.
Αυτή η αναθεώρηση αμφισβητεί την ιδέα ενός μακρού “Μεσαίωνα” στην Ελλάδα κατά τον οποίο δεν υπήρξε αλφαβητική γραφή.
Επιπλέον, πυροδοτεί νέες σκέψεις σχετικά με τον αρχαίο εγγραμματισμό στην περιοχή του Αιγαίου και επαναστατεί την αντίληψη για σημαντικά πολιτιστικά ορόσημα, όπως οι Οδύσσεια και Ιλιάδα του Ομήρου.
Η αρχαϊκή επική ποίηση, η οποία έως τώρα θεωρούνταν ότι διαδοθεί προφορικά για αιώνες πριν από την καταγραφή της τον 8ο αιώνα π.Χ., ίσως είχε επιρροές από παλαιότερες αλφαβητικές παραδόσεις.
Έτσι, φαίνεται ότι αυτή η παράδοση δεν ήταν αποκλειστικά προφορική και η γραφή ενδέχεται να έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο πολύ νωρίτερα από ό,τι γνωρίζουμε σήμερα.
Η Waal ανυπομονεί για τα επόμενα βήματα της έρευνάς της. «Η κοινώς αποδεκτή άποψη ότι το ελληνικό αλφάβητο και ο Όμηρος ανήκουν στον 8ο αιώνα π.Χ. είναι καθιερωμένη εδώ και σχεδόν έναν αιώνα», επισημαίνει.
«Η αμφισβήτηση της διαθέσιμης γνώσης πιθανώς να προκαλέσει αντιδράσεις. Ωστόσο, η αμφισβήτηση και η εξέλιξη της κατανόησής μας είναι αυτές που προάγουν την επιστημονική ανακάλυψη – αυτό είναι το ενδιαφέρον της επιστήμης. Είναι ένα συνεχές ταξίδι μάθησης».
Στην ουσία, η έρευνα της Waal έχει τη δυνατότητα να ανατρέψει καθιερωμένες αντιλήψεις σχετικά με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την ανάπτυξη της γραπτής γλώσσας, ανοίγοντας νέους δρόμους για την κατανόηση της προέλευσης και της εξέλιξης ενός από τα αρχαιότερα και πιο σημαντικά αλφάβητα στην ιστορία.
Ελληνοφοινικική Υιοθέτηση
Κατά τους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς, οι Έλληνες υιοθέτησαν το φοινικικό αλφάβητο μετά την άφιξη του Κάδμου, γιου του βασιλιά της Φοινίκης. Το φοινικικό αλφάβητο περιλάμβανε μόνο σύμφωνα.
Με την υιοθέτησή του από τους Έλληνες, προστέθηκαν φωνήεντα, ένα σημαντικό βήμα εξέλιξης της γραφής.
Ο Έλληνας ιστορικός Πλούταρχος, του πρώτου αιώνα μ.Χ., αναφέρει ότι αρχικά υπήρχαν μόνο 16 ελληνικά γράμματα.
Ωστόσο, ο Γάιος Ιούλιος Υγίνος, ένας προγενέστερος συγγραφέας, ισχυρίζεται ότι αρχικά τα γράμματα ήταν 18.
Στην πραγματικότητα, καμία από τις δύο εκδοχές δεν είναι ακριβής. Αρχαίες επιγραφές δείχνουν ότι οι πρώτες ελληνικές επιγραφές περιλάμβαναν και τα 22 γράμματα του φοινικικού αλφαβήτου.
Ωστόσο, τέσσερα από αυτά αντήχησαν σε ήχους που δεν υπήρχαν στα ελληνικά και έτσι εξελίχθηκαν σε φωνήεντα.
