Πριν από περίπου έναν αιώνα, όλα ξεκίνησαν μια «Πέμπτη»-μια «Μαύρη Πέμπτη» για την ακρίβεια:
Στις 24 Οκτωβρίου 1929, μια Πέμπτη, σημειώθηκε ένα ιστορικό κραχ στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, που οδήγησε στη Μεγάλη Υφεση και παρέλυσε την παγκόσμια οικονομία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30.
Σχεδόν 96 χρόνια αργότερα, ήταν Τετάρτη, 2 Απριλίου 2025, μια «μαύρη Τετάρτη», όταν ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε δασμούς σε 185 χώρες, προκαλώντας πτώση στα χρηματιστήρια και περιδίνηση στην αβεβαιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δύο διαφορετικές «μαύρες ημέρες», που αν και χωρίζονται σχεδόν από έναν αιώνα, μοιράζονται κάποιες δραματικές συνέπειες: φόβος για το μέλλον και σοβαρή αναστάτωση της παγκόσμιας τάξης.
Αν και οι δασμοί από μόνοι τους δεν προκάλεσαν την ύφεση της δεκαετίας του 1930, είναι σίγουρο ότι την επιδείνωσαν.
Επανεξοπλισμός τότε και σήμερα
Τότε, όπως και τώρα, η οικονομική καταστροφή συνοδευόταν και από πολιτική κατάρρευση. Σήμερα, οι φανταστικές αμαρτίες της δεκαετίας του 1930 επιστρέφουν, μεταμφιεσμένες σε δασμούς, μαζικό επανεξοπλισμό και δυσπιστία απέναντι στη διεθνή συνεργασία.
Όπως ακριβώς τότε, ο κόσμος επανεξοπλίζεται. Από την Ουάσιγκτον μέχρι το Πεκίνο, το Βερολίνο, τη Μόσχα και το Τόκιο, οι στρατιωτικές δαπάνες αυξάνονται ραγδαία. Το ΝΑΤΟ επιθυμεί να θωρακιστεί απέναντι στη Ρωσία, ενώ η Κίνα προετοιμάζεται για ενδεχόμενες συγκρούσεις στην Ασία.
Όπως και τότε, ο επαναστατικός εξοπλισμός δικαιολογείται με «αποτρεπτικά» επιχειρήματα, ενώ οι δυσπιστία και η εχθρότητα συνεχώς εντείνονται, με τη διπλωματία να μην προλαβαίνει να αντιδράσει.
Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε ότι η σημερινή πραγματικότητα είναι διαφορετική και οι κοινωνίες έχουν πολλά περισσότερα να χάσουν αν σταματήσουν να συνεργάζονται.
«Απρόβλεπτοι ηγέτες»
Και τότε, όπως και τώρα, η εμφάνιση «απρόβλεπτων» ηγετών με τεράστιο εγωισμό δεν αποτρέπει τη χειροτέρευση της κατάστασης.
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά, σύμφωνα με τον γνωστό οικονομολόγο Κάρστεν Μπρζέσκι της ING Bank, υπάρχουν αρκετές αναλογίες με τη δεκαετία του 1930.
Aυτή η «καταστροφική» δεκαετία του περασμένου αιώνα, που οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διακρινόταν όχι μόνο από δύσκολες οικονομικές συνθήκες αλλά και από προστατευτισμό, μάζα ανεργίας και κοινωνική διάλυση.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήγαγαν υψηλούς δασμούς μέσω του νόμου «Smoot-Hawley Tariff Act», με αποτέλεσμα περαιτέρω αντεπίθεση από άλλες χώρες.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μια παγκόσμια κλιμάκωση, με την απώλεια δύο τρίτων του παγκόσμιου εμπορίου σε μόλις πέντε χρόνια. «Ολόκληρα έθνη υπέφεραν από αυτό. Και γνωρίζουμε πώς κατέληξε η δεκαετία του 1930», δηλώνει ο Κάρστεν Μπρζέσκι.
Ο Κρις Τζέιμς Μίτσνερ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Σάντα Κλάρα και ειδικός στην οικονομική ιστορία, αναφέρει ότι ο νόμος Smoot-Hawley πυροδότησε τη «μητέρα όλων των εμπορικών πολέμων» κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων.
Άνοδος των εθνικισμών
Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 προκάλεσε σοβαρούς εσωτερικούς αναβρασμούς στις χώρες, οδηγώντας τους πολίτες να βλέπουν τους γείτονές τους ως εν δυνάμει εχθρούς.
Σήμερα, μια κρίση φουντώνει που μπορεί να ανάψει τη φλόγα του εθνικισμού και του πολέμου.
Αν μας δίδαξε κάτι η δεκαετία του 1930, είναι ότι οι κρίσεις δεν επιλύονται από μόνες τους. Υπάρχει ανάγκη για θαρραλέες πολιτικές, διεθνή συνεργασία και ιστορική γνώση.
Δυστυχώς, σήμερα αυτή η «συνταγή» μοιάζει να είναι πιο μακριά από ποτέ.
