Ξεχάστε τις τίγρεις ή τις αρκούδες – το μικροσκοπικό κουνούπι είναι το πιο θανατηφόρο και, ίσως, το πιο μισητό ζώο στη Γη. Ενοχλούν με τον ήχο τους, δαγκώνουν και μεταφέρουν μερικές από τις πιο φονικές ασθένειες. Αν είχαμε τη δυνατότητα να τα αφανίσουμε, θα το κάναμε;
Αυτό το ερώτημα δεν είναι πια θεωρητικό. Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει ισχυρά γενετικά εργαλεία που ίσως μπορέσουν να εξαλείψουν τα κουνούπια και άλλα παράσιτα μια για πάντα.
Πλέον, αρκετοί γιατροί και επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι καιρός να προχωρήσουμε σε μια γονιδιακή «επίθεση» για τον περιορισμό των κουνουπιών και την πρόληψη απειλών για την ανθρώπινη υγεία από τη ελονοσία, τον δάγκειο πυρετό, τον ιό του Δυτικού Νείλου και πολλές άλλες σοβαρές ασθένειες.
«Αφού κινδυνεύουν τόσες πολλές ζωές από την ελονοσία, επιθυμούμε σύντομα να εφαρμόσουμε αυτήν την τεχνολογία», δήλωσε ο Αλέκος Σιμόνι, μοριακός βιολόγος του προγράμματος Target Malaria, το οποίο έχει στόχο τα κουνούπια-φορείς στην υποσαχάρια Αφρική.
Ηθικά Ζητήματα
Ο διάσημος φυσιοδίφης Ε.Ο. Γουίλσον είχε δηλώσει στο παρελθόν: «Θα ήμουν ευτυχής να γίνω ο ίδιος ο δήμιος για τα κουνούπια που μεταφέρουν την ελονοσία».
Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας θέτει σοβαρά ηθικά ερωτήματα: Είναι ποτέ σωστό να επιδιώκουμε την εξαφάνιση ενός είδους;
Επιστήμονες προειδοποιούν ότι η παρέμβαση στη φύση μπορεί να είναι επικίνδυνη. Ακόμη και για τα ενοχλητικά κουνούπια, υπάρχει η άποψη ότι μπορεί να έχουν αξία που πρέπει να διατηρηθεί.
«Ακόμα και σε επίπεδο μικροβίων, είναι φανερό ότι δεν θέλουμε να αλλάξουμε τη φύση για να εξυπηρετήσουμε τις ανθρώπινες επιθυμίες», δήλωσε ο Γκρέγκορι Κέμπνικ, ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο Βιοηθικής Χέιστινγκς, στη Νέα Υόρκη.
Η Γονιδιακή «Επίθεση»
Το πρόγραμμα Target Malaria είναι μία από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες για να περιορίσουν τα κουνούπια. Ο Σιμόνι και οι συνεργάτες του προσπαθούν να μειώσουν τους πληθυσμούς του είδους Anopheles gambiae, που μεταδίδει τη ελονοσία.
Στα εργαστήριά τους, εισήγαγαν μια γονιδιακή μετάλλαξη που οδηγεί στη γέννηση θηλυκών κουνούπιων χωρίς λειτουργικές ωοθήκες, καθιστώντας τα άγονα. Οι αρσενικοί απόγονοι μπορούν να φέρουν το γονίδιο αλλά παραμένουν αβλαβείς.
Η ιδέα είναι ότι τα θηλυκά κουνούπια που κληρονομούν το γονίδιο από τους γονείς τους θα πεθαίνουν χωρίς απογόνους. Εν τω μεταξύ, όταν αρσενικά και θηλυκά που φέρουν μόνο ένα αντίγραφο του γονιδίου ζευγαρώνουν με άγρια κουνούπια, θα διαδώσουν το γονίδιο, έως ότου δεν απομείνουν γόνιμα θηλυκά – και ο πληθυσμός σταματήσει να υφίσταται.
Ο Σιμόνι ελπίζει ότι το Target Malaria θα καταφέρει να προχωρήσει από το εργαστήριο στην εφαρμογή αυτών των γενετικά τροποποιημένων κουνουπιών στα φυσικά οικοσυστήματα εντός των επόμενων πέντε ετών.
Η Ανθρώπινη Δυστυχία
Η ανθρώπινη δυστυχία που προκαλεί η ελονοσία είναι αδιαμφισβήτητη. Στο 2023, σχεδόν 600.000 άνθρωποι πέθαναν από την ασθένεια, κυρίως στην Αφρική, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Στην ήπειρο, οι θάνατοι είναι συγκρίσιμοι με τη «συντριβή δύο Boeing 747 στο Κιλιμάντζαρο» κάθε μέρα, όπως δήλωσε ο Πολ Ντέμπελε, βιοηθικολόγος στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον.
Ωστόσο, η σημασία των κουνουπιών και η επίδρασή τους στα οικοσυστήματα παραμένει ασαφής.
Αλλαγή Στρατηγικής
«Η εξάλειψη των κουνουπιών μέσω γενετικής τεχνολογίας ενδέχεται να είναι επικίνδυνη», τόνισε ο Κρίστοφερ Πρέστον, από το Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, συμπληρώνοντας ότι οι γενετιστές θα πρέπει να επικεντρωθούν σε γονιδιακή επεξεργασία και σε εμβόλια που στοχεύουν τον μονοκύτταρο παράσιτο Plasmodium, υπεύθυνο για την ελονοσία.
Αυτός ο μικροοργανισμός – που μεταφέρεται μέσω των τσιμπημάτων του κουνουπιού – είναι ο πραγματικός υπαίτιος.
«Μπορείτε να καταπολεμήσετε την ελονοσία χωρίς να εξαλείψετε τα κουνούπια», δήλωσε ο Κέμπνικ, προσθέτοντας ότι η σκόπιμη εξαφάνιση θα πρέπει να θεωρείται επιλογή μόνο για «ιδιαίτερα κακόφημα είδη».
Ωστόσο, ο Ντεμπέλε, που έχει προσωπική εμπειρία με την ελονοσία, επισημαίνει ότι οι περισσότεροι που αντιτίθενται στην εξάλειψη των κουνουπιών δεν ζουν στην Αφρική. Είχε προσφύγει σε νοσοκομείο όταν ο γιος του παρουσίασε συμπτώματα.
Μια Δύσκολη Αποστολή
Ακόμα και αν οι άνθρωποι συμφώνησαν να εξαλείψουν όλα τα είδη κουνουπιών, αυτό θα ήταν μια «ηράκλεια αποστολή», σύμφωνα με τον Κέμπνικ.
Υπάρχουν πάνω από 3.500 γνωστά είδη, το καθένα από τα οποία ίσως χρειάζεται ειδικά σχεδιασμένες γονιδιακές λύσεις. Και δεν υπάρχει εγγύηση ότι οποιαδήποτε γονιδιακή παρέμβαση θα λειτουργήσει όπως προβλέπεται.
naftemporiki.gr
