Ένα εξαιρετικά διακοσμημένο κιονόκρανο προκαλεί προβληματισμό στους αρχαιολόγους, καθώς φέρει στοιχεία που δεν συνάδουν με τον τόπο ανακάλυψης και την ιστορική εποχή στην οποία χρονολογείται. Παρά τις απορίες, οι επιστήμονες σκοπεύουν να το εκθέσουν και θα συνεχίσουν τις έρευνές τους.
Το εντυπωσιακό κιονόκρανο, κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο και στολισμένο με μια μενορά, το εβραϊκό επτάφωτο λυχνάρι, ανακαλύφθηκε στην Ιερουσαλήμ. Η χρονολόγησή του αποκαλύπτει ότι προέρχεται από μια περίοδο κατά την οποία οι Εβραίοι απαγορεύονταν να κατοικούν στην ιερή πόλη. Το κιονόκρανο θα εκτεθεί για πρώτη φορά την ημέρα ανεξαρτησίας του Ισραήλ, τον Μάιο, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων.
Η ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε το 2020 κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών στην είσοδο της πόλης κοντά στον οικισμό Motza. Το αντικείμενο βρέθηκε αναποδογυρισμένο μέσα σε μια αίθουσα βυζαντινής κατασκευής του 6ου ή 7ου αιώνα μ.Χ.
Οι εμπειρογνώμονες αναφέρουν ότι το κιονόκρανο είναι πιθανώς παλαιότερο από το κτίριο στο οποίο βρέθηκε και πιθανόν χρησιμοποιήθηκε σε “δευτερογενή χρήση”, με την έννοια ότι παλαιότερα αντικείμενα επαναχρησιμοποιούνται σε νεότερες κατασκευές.
“Είναι πιθανό ότι το κιονόκρανο προερχόταν από έναν εντυπωσιακό ναό ή δρόμο που ανήκε σε οικισμό της ύστερης ρωμαϊκής εποχής (2ος – 4ος αιώνας μ.Χ.)”, αναφέρουν οι υπεύθυνοι της ανασκαφής, Δρ. Uzi Ad και Anna Eirich, σε ανακοίνωσή τους.
Μετά τη μεγάλη εβραϊκή εξέγερση κατά των Ρωμαίων, γνωστή ως εξέγερση του Μπαρ Κοχμπά, η Ιερουσαλήμ καταστράφηκε και απαγορεύτηκε στους Εβραίους η παραμονή στην πόλη και τα περίχωρά της.
“Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο οικισμός αυτός κατοικείται από απογόνους απόστρατων Ρωμαίων στρατιωτικών”, σημειώνεται στην ανακοίνωση. “Αν ισχύει αυτό, ποια είναι η σημασία του κιονόκρανου με την απεικόνιση της μενορά; Είναι ένα γρίφο”.
Μια πιθανότητα που προτείνουν οι ερευνητές είναι ότι το σύμβολο ενδέχεται να λαξεύτηκε τυχαία.
Η Δρ. Orit Peleg-Barkat από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ δηλώνει ότι, παρόλο που ο δημιουργός του κιονόκρανου ήταν δεξιοτέχνης, δεν είχε εμπειρία από τις παραδοσιακές μεθόδους.
“Ενώ στην περιοχή συναντούσαμε κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού, το συγκεκριμένο κιονόκρανο παρουσιάζει διακριτά χαρακτηριστικά”, σημείωσε.
Κανονικά, το επάνω μέρος των κιονόκρανων ήταν διακοσμημένο με λουλούδια ή φυτικά σχέδια. “Είναι πιθανόν ο τεχνίτης να ήθελε να δημιουργήσει ένα κοινό σχέδιο λουλουδιών, αλλά λόγω της έλλειψης γνώσεων, κατέληξε με ένα σχέδιο που μοιάζει με συμμετρική λυχνία”, προσθέτει.
Πολλές συναγωγές της ύστερης Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου απεικονίζουν κίονες με επτάφωτες λυχνίες, ωστόσο δεν έχουν βρεθεί αποδείξεις ύπαρξης συναγωγών στην περιοχή της Motza.
Οι μελετητές ανακάλυψαν ότι το κιονόκρανο ήταν φτιαγμένο από ασβεστόλιθο, ο οποίος βρίσκεται σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων από το σημείο ανακάλυψης.
Η περιοχή ανακάλυψης δεν είναι το μόνο μυστήριο που περιβάλλει το κιονόκρανο.
Η ιδιαίτερη απεικόνιση
Οι μενορά που έχουν λαξευθεί σε κάθε πλευρά του κιονόκρανου διαθέτουν οκτώ κηροπήγια, αντί για τα παραδοσιακά επτά που συναντάμε σε ρωμαϊκές απεικονίσεις, όπως στον Άξονα του Τίτου του 1ου αιώνα που αναπαριστά την κατα conquest of Jerusalem.
Ο Δρ. Ad επεσήμανε ότι τα σχέδια των μενορών δεν ήταν σταθερά εκείνη την εποχή. “Η μορφή της επτάφωτης λυχνίας μπορεί να περιλαμβάνει επτά ή και οκτώ κηροπήγια”, δήλωσε.
Αρχικά, οι αρχαιολόγοι δεν είχαν καταλάβει ότι το κιονόκρανο ήταν διακοσμημένο με μενορά. Μόλις το αναποδογύρισαν, εντόπισαν τις μοναδικές του διακοσμήσεις. “Η ανακάλυψη της μενορά αυτής μας γεμίζει εθνική περηφάνεια”, προσθέτει ο Ad. “Ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε τη στόχευση του καλλιτέχνη”.
Το κιονόκρανο θα εκτίθεται στο Εθνικό Κέντρο Αρχαιολογίας του Ισραήλ Jay και Jeanie Schottenstein στην Ιερουσαλήμ, όπου θα είναι διαθέσιμο για επισκέψεις από την Πέμπτη.
