Το 1960, ο αρχαιολόγος Yigael Yadin ανακάλυψε στο σπήλαιο των Γραμμάτων στην Έρημο της Ιουδαίας, μια σημαντική αρχαιολογική τοποθεσία κοντά στη Νεκρά Θάλασσα, που ονομάστηκε έτσι λόγω των αρχαίων γραμμάτων και εγγράφων που βρέθηκαν εκεί.
Τα έγγραφα χρονολογούνται από την εποχή της Εξέγερσης του Μπαρ Κοχμπά (132-136 μ.Χ.) κατά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και περιλάμβαναν αντικείμενα που ανήκαν σε Εβραίους πρόσφυγες που προσέφευγαν στον χώρο στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τις σφαγές της Ρώμης.
Ανάμεσα στους θησαυρούς αυτούς, βρέθηκαν 10 σιδερένια κλειδιά που κρατούσαν οι πρόσφυγες με την ελπίδα να επιστρέψουν μια μέρα στα σπίτια τους.
Από τότε, παρόμοια κλειδιά έχουν ανακαλυφθεί σε ανασκαφές σε διάφορες περιοχές, αλλά μέχρι στιγμής η ποικιλία και η σημασία τους δεν έχουν μελετηθεί σε βάθος.
Αυτό που τα κάνει ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι το σχήμα τους.
Πολλά από αυτά διαθέτουν μια γωνία που θυμίζει αγκώνα, κάνοντάς τα να ξεχωρίζουν από τα κλασικά ρωμαϊκά κλειδιά. Οι ερευνητές τα ονομάζουν κλειδιά – αγκώνες (elbow keys) και πιστεύουν ότι ήταν χαρακτηριστικά της περιοχής, χρησιμοποιούμενα μόνο από τον Εβραϊκό πληθυσμό της ρωμαϊκής επαρχίας της Ιουδαίας.
Τα κλειδιά αυτά πρωτοεμφανίστηκαν τον 1ο αιώνα π.Χ. και σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται μετά την Εξέγερση του Μπαρ Κοχμπά, όταν οι Ρωμαίοι μετονόμασαν την περιοχή σε Παλαιστίνη και την αναδιοργάνωσαν. Η εξαφάνισή τους συμπίπτει με την κατάργηση των παραδοσιακών σχημάτων κλειδιών και την υιοθέτηση ενός νέου τύπου, πιο διαδεδομένου σε όλη την αυτοκρατορία, υποδηλώνοντας μια πολιτιστική στροφή μετά την καταπίεση από τους Ρωμαίους.
Ειδικά χαρακτηριστικά των κλειδιών
Πέρα από το μοναδικό τους σχήμα, τα κλειδιά αυτά είχαν και συμβολικό νόημα. Στην αρχαιότητα, τα κλειδιά όχι μόνο άνοιγαν πόρτες, αλλά συμβόλιζαν και την εξουσία και την προστασία. Στη Βίβλο, τα κλειδιά του Οίκου του Δαβίδ αναφέρονται ως σύμβολο εξουσίας. Σε κάποια αρχαία τάφους, έχουν βρεθεί κλειδιά, τοποθετημένα εκ των προτέρων για να βοηθήσουν τον νεκρό να ανοίξει τις πύλες του παραδείσου, μια πρακτική πιθανόν επηρεασμένη από τις περσικές παραδόσεις.
Επιπλέον, τα κλειδιά – αγκώνες απεικονίζονται σε λυχνάρια της εποχής, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι ήταν ένα ξεχωριστό στοιχείο του πολιτισμού τους.
Η μελέτη εξέτασε και τη διαδικασία κατασκευής των κλειδιών. Οι τοπικοί κλειδαράδες χρησιμοποιούσαν μαλακό σίδηρο, που παρείχε μια ευχάριστη δυνατότητα σχεδίασης, δημιουργώντας περίπλοκα σχέδια.
Αυτή η ύλη ήταν ανθεκτική και δεν έσπαγε εύκολα, χαρακτηριστικό σημαντικό για καθημερινή χρήση. Τα κλειδιά κατασκευάζονταν στην ίδια περιοχή, με σφυρηλάτηση του μετάλλου και προσαρμογή των δοντιών τους στις αντίστοιχες κλειδαριές.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ακτίνες Χ και μικροσκόπια για να αναλύσουν την εσωτερική τους δομή και обнаружили ότι, αν και ορισμένα είχαν ατσάλινα μέρη, τα περισσότερα ήταν κατασκευασμένα από καθαρό σίδηρο, γεγονός που τα καθιστούσε πιο ευέλικτα και ανθεκτικά—ένα πρακτικό πλεονέκτημα σε μια εποχή που ούτε οι σιδηρουργοί, ούτε τα ανταλλακτικά ήταν εύκολα διαθέσιμα.
Η μελέτη των κλειδιών έχει σημασία όχι μόνο για την τεχνολογία τους, αλλά και για τις πληροφορίες που αποκαλύπτουν για την καθημερινή ζωή εκείνης της εποχής. Η ποικιλία των μεγεθών δείχνει ότι χρησιμοποιούνταν σε διαφορετικές καταστάσεις:
Τα μεγαλύτερα χρησιμοποιούνταν για πόρτες φρουρίων ή δημόσια κτίρια, ενώ τα μικρότερα προορίζονταν για ιδιωτικές κατοικίες. Ορισμένα είχαν λαβές για να κρεμούνται σε ζώνες, ενώ άλλα διαθέτουν ξύλινες λαβές για να κουβαλιούνται στον ώμο, όπως περιγράφεται σε αρχαία κείμενα.
