Ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η ψυχολογία του φόβου

Αρθρο της Χριστίνας Χρυσανθοπούλου / [email protected]

Η συλλογική αβεβαιότητα

Ο ψυχολόγος Carl Gustav Jung υποστήριξε ότι το συλλογικό ασυνείδητο, με τα κληρονομημένα ψυχικά στοιχεία από την κοινή ανθρώπινη ιστορία, επηρεάζει τις κοινωνικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Οι ανησυχίες σχετικά με έναν πιθανό Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις εικόνες απόλυτης καταστροφής και πυρηνικής απειλής, συνδέονται με το αρχέτυπο του «Αποκαλυπτικού Τέλους». Σύμφωνα με τον Jung, αυτό το αρχέτυπο ενεργοποιείται σε στιγμές συλλογικής αβεβαιότητας, προκαλώντας μια διάχυτη αίσθηση ανασφάλειας που μπορεί να μην εκφράζεται άμεσα. Αν και οι άνθρωποι δεν συζητούν ανοιχτά το φόβο ενός παγκόσμιου πολέμου, η παρουσία του στο συλλογικό ασυνείδητο επηρεάζει τις επιλογές και τη συμπεριφορά τους.

Καταστροφολογικές προβλέψεις κυκλοφορούν μέσω των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων, ενισχύοντας την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι σε εύθραυστη κατάσταση και υπενθυμίζοντας την επισφάλεια των θεμελιωδών αξιών: ειρήνης, ευημερίας, κοινωνικής συνοχής. Σε ευημερούσες κοινωνίες, όπου η απώλεια αυτών των αξιών είναι πιο οδυνηρή, οι ανησυχίες αυτές οδηγούν σε μια εσωτερική αίσθηση αγκίστρωσης, εμποδίζοντας την αυτοπεποίθηση να ενισχύσει το όραμα για το μέλλον. Ο φόβος εκδηλώνεται με φαινόμενα όπως η αυξημένη ψυχική κόπωση, η απαξίωση της πολιτικής και η στροφή σε εθνικιστικές ή απομονωτικές ιδεολογίες, ως μια προσπάθεια επαναφοράς του ελέγχου.

Οικονομικές συνέπειες

Η οικονομία, ως αντανάκλαση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, δεν μπορεί να παραμείνει ανεπηρέαστη από αυτή τη ψυχολογική δυναμική. Οι ανησυχίες για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο αυξάνουν την αβεβαιότητα και υπονομεύουν τις μελλοντικές προοπτικές, οδηγώντας σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία: η ανασφάλεια φέρνει συντηρητικές συμπεριφορές, με αποτέλεσμα τη επιβράδυνση της οικονομίας.

Οι καταναλωτές μπορεί να περιορίσουν τις δαπάνες τους, οι επιχειρήσεις να καθυστερήσουν επενδύσεις, και οι κυβερνήσεις να δώσουν προτεραιότητα σε στρατιωτικές δαπάνες αντί για κοινωνικές παροχές, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο οικονομικής επιβράδυνσης.

Η ανάγκη για ανθεκτικότητα

Η διάχυτη ανασφάλεια από τις θεωρίες για έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο μοιάζει με μια «παγκόσμια κατάθλιψη», που επηρεάζει τις κοινωνικές τάσεις και τον τρόπο σκέψης, αίσθησης και δράσης των ανθρώπων.

Αν αποδεχτούμε ότι η ανθεκτικότητα του ανθρώπου προέρχεται από την ικανότητα εύρεσης νοήματος ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες, πόσο εύκολη είναι η αναζήτηση νοήματος σε έναν κόσμο που επηρεάζεται από πολεμικές θεωρίες και ενισχύει το αίσθημα της ματαιότητας;